Yıl: 2016 Cilt: 16 Sayı: 2 Sayfa Aralığı: 157 - 183 Metin Dili: Türkçe İndeks Tarihi: 29-07-2022

MEZHEP TAASSUBUNUN FIRKA TASVİRİNE ETKİSİ (KİTÂBU'L-FIRAK ÖRNEĞİ)

Öz:
Kitâbu'l-Fırak, Ebu Muhammed el-Yemenî'ye ait önemli bir eserdir. Hicrî altıncı asırda Yemen'de yaşamış Sünnî âlimlerin mezhep algısını yansıtmaktadır. Ancak yazar ve eseri hakkında kaynaklarda çok fazla bilgi yoktur. Bununla birlikte kendisinden sonra Seksekî gibi bazı alimleri etkilediği bilinmektedir. Bunun yanında Yemen'in siyasî, sosyal ve dinî yapısının etkilerini eserde görmek mümkündür. Eş'arîlik, Ashâbu'l-Hadîs, İsmâilîlik ve Zeydîlik, Yemen'de en yaygın mezheplerdi. Bölgenin sosyal hayatını ise çoğunlukla mezhebî rekabetle hareket eden siyaset şekillendirmekteydi. Bu yüzden yazılan eserler, ideolojik bir mahiyet taşımaktaydı. Mezhep taassubu, muhalifler hakkında yapılan tasvirleri etkiliyordu. Mesela Ebu Muhammed, muhalifleri hakkında dışlayıcı bir dil kullanmıştır. Bunun yanında o, mezheplerin en marjinal görüşlerini seçmiş, dahası, bazı görüşleri çarpıtarak sunmuş, bezen de genellemeler yapmıştır. Bu yüzden çağdaş araştırmacılar, onun kitabını ve Mezhepler Tarihi'nin benzer kaynaklarını kullanırken bu gibi problemlere karşı dikkatli olmalıdır.
Anahtar Kelime:

Konular: Din Bilimi

The Influences of Sectarian Fanaticism on Descriptions of Other Sects

Öz:
Kitab al-Fıraq is an important work belonging Abu Muhammad al-Yemenî. It reflects sectarian perception of Sunni scholars who lived in Yemen in the sixth century AH. But there is not enough information about the author and his work in the sources. But it is known that he has affected some scholars like Saksaki. In addition, influences of political, social and religious structure of Yemen can be seen in Kitab al-Fıraq. Ash'arite, Ashâbu'l-Hadith, Ismaelite, and Zaidiyyah were the most common sects in Yemen at that time. The social life of the region had been shaped by politics behaving sectarian competition. Hence, written books had ideological contents. Sectarian fanaticism was affecting the descriptions made on opponents. For instance, Abu Muhammad has used exclusionary language about dissident sects. In addition, he has selected the marginal views of sects; moreover, presented some opinions by falsifying and sometimes made generalizations. Therefore, modern researchers should be careful while using his book and similar works of Islamic heresiographical literature about problems such as these.
Anahtar Kelime:

Konular: Din Bilimi
Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık
  • Ahmed, Hasan Hudayrî, Kıyâmu'd-Devleti'z-Zeydiyye fi'l-Yemen, Mektebetü'l-Medbûlî, Kahire 1996.
  • Amrî, Hüseyin b. Abdullah, el-Hadâratü'l-İslâmî Fi'l-Yemen, Menşûrâtu'l-Manzûmeti'l- İslâmî ve'l-Ulûm ve's-Sikâfe, İSESKO 1993.
  • Bacon, Francıs, Novum Organum (Tabiatın Yorumu ve İnsan Tabiatı Hakkında Özlü Söz- ler), Çev. Sema Önal Akkaş, Doruk Yay., Ankara 1999.
  • el-Bağdâdî, Ebû Mansûr Abdu'l-Kahir b. Tâhir b. Muhammed, el-Fark Beyne'l-Fırak, Dâru'l-Maarif, Mısır (ty).
  • Berbehârî, Ebu Muhammed Hasan b. Ali b. Halef, Şerhu's-Sünne, Mektebetü'l-Ğurabâi'l- eseriyye, Medine 1993.
  • Buhârî, Ebû Abdullah Muhammed b. İsmâil, Sahîh-i Buhârî (Muhtasârı Tecrîd-i Sahîh), Çev. Abdullah Feyzi Kocaer, Hüner Yay., Konya 2004.
  • Büyükkara, M. Ali, "Bir Bilim Dalı Olarak İslam Mezhepler Tarihi İle İlgili Metodolojik Problemler," İslamî İlimlerde Metodoloji/Usul Sorunu, İslami Araştırmalar Vakfı, İstanbul 2003, 441-491.
  • el-Ca'dî, Amr b. Ali b. Semûra, Tabakâtu Fukahâi'l-Yemen, el-Mektebetü'l-Yemenî, Kahire 1957.
  • ed-Deylemî, Muhammed b. Hasan, Beyânu Mezhebi'l-Batıniyye ve Butlânihi, Matbaatu Devlet, İstanbul 1938.
  • Ebû Dâvud, Süleyman b. el-Eşas es-Sicistânî, Sünenü Ebî Dâvud, Thk. Muhammed Muh- yiddin Abdülhamid, Matbaatu's-Saâde, Mısır 1950.
  • Ebû Hanife, "el-Âlim ve'l-Müteallim," İmam-ı Âzam'ın Beş Eseri, Çev. Mustafa ÖZ, Mar- mara Ünv. İlâhiyat Fak. Yay., İstanbul 2002.
  • el-Eş'arî, Ebû'l-Hasan Ali b. İsmâil, Makâlâtu'l-İslâmiyyîn ve İhtilâfi'l-Musallîn, Thk. Hel- mut Ritter, Dâru'n-Neşr, Wiesbaden 1980.
  • _____, el-İbâne an Usûli'd-Diyâne, Dâru İbn Zeydûn, Beyrut (ty).
  • _____, Kitabü'l-Lümea fi'r-Red alâ Ehli'z-Zeyğ ve'l-Bida, Thk. Richard J., McCarthy, el- Matbaatu'l-Kâsûliyye, Beyrut 1953.
  • Fığlalı, Ethem Ruhi, Çağımızda İtikadi İslam Mezhepleri, Şa-to İlahiyat Yay., İstanbul 2001.
  • _____, "Çevirenin Önsözü," Mezhepler Arasındaki Farklar, Yazar: Abdülkâhir el- Bağdâdî, Çev. E. Ruhi Fığlalı, TDV. Yay., Ankara 2005.
  • Gâlib, Mustafa, Târîhu'd-Devleti'l-İsmâiliyye, Dâru'l-Endülüs, 1979.
  • Gökalp, Yusuf, Zeydîlik ve Yemen'de Yayılışı, AÜSBE, (Basılmamış Doktora Tezi), Ankara 2006.
  • el-Habeşî, Abdullah Muhammed, Mesâdiru'l-Fikri'l-İslâmî fi'l-Yemen, el-Mektebetü'l- Asriyye, Beyrut 1988.
  • Halife b. Hayât, Târîhu Halîfe b. Hayât, Çev. Abdülhâlik Bakır, (my), Ankara 2001.
  • İbn Hanbel, Ebû Abdullah Ahmed b. Muhammed eş-Şeybânî, el-Müsned, Matbaatu'l- Haymâniyye, Mısır 1895.
  • İbn Hazm, Ebû Muhammed Ali b. Ahmed, Kitâbu'l-Fasl fi'l-Milel ve'l-Ehvâi ve'n-Nihal, Dâru'l-Ma'rife, Lübnan 1986.
  • İbn Mâce, Ebû Abdullah Muhammed b. Yezîd el-Kazvînî, Sünenü İbn Mâce, Thk. Mu- hammed Fuad Abdülbâki, Dâru İhyâi Kütübi'l-Arabî, Mısır 1953.
  • el-Kalhatî, Ebû Abdullah Muhammed b. Saîd el-Ezdî, el-Keşf ve'l-Beyân, Umman 1980.
  • Karaman, Hayreddin, İslam Hukukunda İctihad, DİB Yay., Ankara 1975.
  • Kummî/Nevbahtî, Şiî Fırkalar, Çev. Hasan Onat, Sabri Hizmetli, Sönmez Kutlu, Ramazan Şimşek, Ankara Okulu Yay., Ankara 2004.
  • Kutlu, S. (2003). İslam Mezhepleri Tarihinde Usul Sorunu, İslamî İlimlerde Metodolo- ji/Usul Sorunu, İslami Araştırmalar Vakfı, İstanbul 2003, 391-440.
  • Lâlekâî, Ebû'l-Kâsım Hibetullah b. Hasan b. Mensûr et-Taberî, Şerhü Usûli İtikâdî Ehli's- Sünne ve'l-Cemâa, Thk. Ahmed Sa'd Hemdân el-Ğâmidî, Dâru Tayibe li'n-Neşr ve't-Tevzî', Riyad 1985.
  • Mahmud, Hasan Süleyman, Târîhu'l-Yemeni'l-İslâmî fî Asri'l-İslâmî, (my), Bağdat 1969.
  • el-Mâturîdî, Ebû Mansûr, Kitâbu't-Tevhîd Tercümesi, Çev. Bekir Topaloğlu, İSAM Yay., Ankara 2003.
  • Öz, Mustafa, İbn Havşeb, Ali b. Fazl ve İlk Yemen İsmâilî Devleti (Basılmamış Yüksek Lisans Tezi), (my) (yy), (ty).
  • es-Seksekî, Ebû'l-Fazl Abbas b. Mansûr, el-Burhân fî Marifeti Akâidi Ehli'l-Edyân, Mekte- betü'l-Menâr, Ürdün 1988.
  • Seyyid, Eymen Fuad, Târîhu'l-Mezâhibi'd-Dîniyye fî Bilâdi'l-Yemen Hattâ Nihâyeti'l- Karni's-Sâdisi'l-Hicrî, ed-Dâru'l-Mısriyyeti'l-Lübnânî, Kâhire 1988.
  • Subhi, Ahmed Mahmud, ez-Zeydiyye, Matbaatu'l-Cebelâvî, Kahire 1984.
  • es-Süyûtî, Celâleddin, el-Fethu'l-Kebîr fî Dammi'z-Ziyâde ile'l-Câmiu's-Sağîr, Thk. Yusuf, en-Nebhânî, Dâru'l-Fikr, Beyrut 2003.
  • eş-Şehristânî, Ebû'l-Feth Muhammed b. Abdulkerim, Kitâbu'l-Milel ve'n-Nihal, Thk Mu- hammed Seyyid Keysânî, Dâru'l-Ma'rife, Beyrut 1975.
  • Şerafüddin, Ahmed Hüseyin, Târîhu'l-Fikri'l-İslâmî fi'l-Yemen (ez-Zeydiyye, eş-Şâfiiyye, el- İsmâiliyye), (my), (yy), 1980.
  • Tamir, Arif, Târîhu'l-İslâmiyye, Riad el-Rayyes Books, London 1991.
  • Tirmizî, Ebû İsa Muhammed b. İsa b. Sevre, el-Câmiu's-Sahîh (Sünenü't-Tirmizî), Thk. İbrahim b. Utvah Ivaz, Matbaatu Mustefa el-Bâbî el-Halebî, Mısır 1965.
  • Tancî, "Ebû Mansûr el-Mâturîdî," AÜİFD, IV/1-2, 1955.
  • Ukberî, Ebû Abdullah Ubeydullah Muhammed b. Batta, el-İbâne an-Şerîati'l-Fıraki'n- Nâciye ve Mücânebetü'l-Fıraki'l-Mezmûme, Thk. Rıza b. Na'sân Mu'tî, Dâru'r-Râye, Riyâd 1988.
  • Ukberî, Ebû Abdullah Ubeydullah Muhammed b. Batta, Kitâbu'ş-Şerh ve'l-İbâne alâ Usûli's-Sünne ve'd-Diyâne, Thk. Rıza b. Na'sân Mu'tî, el-Mektebetü'l-Faysaliyye, Mekke 1984.
  • _____, el-İbânetü'l-Kübrâ, Thk. Rızâ Mu'tî vd., Dâru'r-Râye, Rıyad 1988.
  • Üçok, Bahriye, İslam'dan Dönemler ve Yalancı Peygamberler, Ankara Ünv. Basımevi, Anka- ra 1967.
  • Watt, W. Montgomery, İslam Düşüncesinin Teşekkül Devri, Çev. E. Ruhi Fığlalı, Şa-to İlahiyat, İstanbul 2001.
  • Yazıcı, Nesimi, İlk Türk İslam Devletleri Tarihi, Ankara Ünv. İlâhiyat Fak. Yay., Ankara 1992.
  • Yazıcıoğlu, M. Sait, Kelam Ders Notları, Ankara 1998.
  • el-Yemenî, Ebû Muhammed, Akâidü's-Selâse ve's-Sebîn Fırka, Mektebetü'l-Ulûm ve'l- Hikem, Medine 1993.
  • el-Yemenî, Yahya b. Hüseyin el-Müeyyed, Enbâü'z-Zemân fî Ahbâri'l-Yemen, Thk. Mu- hammed Abdullah, (my), (yy), 1355/1936.
  • Yörükan, Yusuf Ziya, Ebû'l-Feth Şehristânî, "Milel ve Nihal" Üzerine Karşılaştırmalı Bir İnceleme ve Mezheplerin Tetkikinde Usûl, Haz.: Murat Memiş, T. C. Kültür Bakan- lığı Yay., Ankara 2002.
  • ez-Zehebî, Şemseddin Muhammed b. Ahmed b. Osman, Târihu'l-İslâm ve Vefâyâtu'l- Meşâhir ve'l-Â'lâm, Thk. Ömer Abdüsselam Tedmürî, Dâru'l-Ktübi'l-Arabî, Lübnan 1995.
  • Zekkâr, Süheyl, Ahbâru'l-Karâmita, Dâru Hassan, Dımeşk 1982. ııı
APA TORU Ü (2016). MEZHEP TAASSUBUNUN FIRKA TASVİRİNE ETKİSİ (KİTÂBU'L-FIRAK ÖRNEĞİ). , 157 - 183.
Chicago TORU Ümüt MEZHEP TAASSUBUNUN FIRKA TASVİRİNE ETKİSİ (KİTÂBU'L-FIRAK ÖRNEĞİ). (2016): 157 - 183.
MLA TORU Ümüt MEZHEP TAASSUBUNUN FIRKA TASVİRİNE ETKİSİ (KİTÂBU'L-FIRAK ÖRNEĞİ). , 2016, ss.157 - 183.
AMA TORU Ü MEZHEP TAASSUBUNUN FIRKA TASVİRİNE ETKİSİ (KİTÂBU'L-FIRAK ÖRNEĞİ). . 2016; 157 - 183.
Vancouver TORU Ü MEZHEP TAASSUBUNUN FIRKA TASVİRİNE ETKİSİ (KİTÂBU'L-FIRAK ÖRNEĞİ). . 2016; 157 - 183.
IEEE TORU Ü "MEZHEP TAASSUBUNUN FIRKA TASVİRİNE ETKİSİ (KİTÂBU'L-FIRAK ÖRNEĞİ)." , ss.157 - 183, 2016.
ISNAD TORU, Ümüt. "MEZHEP TAASSUBUNUN FIRKA TASVİRİNE ETKİSİ (KİTÂBU'L-FIRAK ÖRNEĞİ)". (2016), 157-183.
APA TORU Ü (2016). MEZHEP TAASSUBUNUN FIRKA TASVİRİNE ETKİSİ (KİTÂBU'L-FIRAK ÖRNEĞİ). Dinbilimleri Akademik Araştırma Dergisi, 16(2), 157 - 183.
Chicago TORU Ümüt MEZHEP TAASSUBUNUN FIRKA TASVİRİNE ETKİSİ (KİTÂBU'L-FIRAK ÖRNEĞİ). Dinbilimleri Akademik Araştırma Dergisi 16, no.2 (2016): 157 - 183.
MLA TORU Ümüt MEZHEP TAASSUBUNUN FIRKA TASVİRİNE ETKİSİ (KİTÂBU'L-FIRAK ÖRNEĞİ). Dinbilimleri Akademik Araştırma Dergisi, vol.16, no.2, 2016, ss.157 - 183.
AMA TORU Ü MEZHEP TAASSUBUNUN FIRKA TASVİRİNE ETKİSİ (KİTÂBU'L-FIRAK ÖRNEĞİ). Dinbilimleri Akademik Araştırma Dergisi. 2016; 16(2): 157 - 183.
Vancouver TORU Ü MEZHEP TAASSUBUNUN FIRKA TASVİRİNE ETKİSİ (KİTÂBU'L-FIRAK ÖRNEĞİ). Dinbilimleri Akademik Araştırma Dergisi. 2016; 16(2): 157 - 183.
IEEE TORU Ü "MEZHEP TAASSUBUNUN FIRKA TASVİRİNE ETKİSİ (KİTÂBU'L-FIRAK ÖRNEĞİ)." Dinbilimleri Akademik Araştırma Dergisi, 16, ss.157 - 183, 2016.
ISNAD TORU, Ümüt. "MEZHEP TAASSUBUNUN FIRKA TASVİRİNE ETKİSİ (KİTÂBU'L-FIRAK ÖRNEĞİ)". Dinbilimleri Akademik Araştırma Dergisi 16/2 (2016), 157-183.