İran Kültüründe Şâhnâmehânlık Geleneği
Yıl: 2017 Cilt: 3 Sayı: 2 Sayfa Aralığı: 64 - 70 Metin Dili: Türkçe İndeks Tarihi: 29-07-2022
İran Kültüründe Şâhnâmehânlık Geleneği
Öz: Şâhnâmehânlık geleneği İran kültüründe doğup gelişerek yakın dönemlere kadar süregelen İran kültürüne özgü ve çoğunlukla tek kişilik bir gösteri şeklinde icra edilen kadim bir anlatı geleneğidir. Şâhnâmehânlık Firdevsî'nin Şâhnâmesinin özel bir tarzda okunmasına verilen isimdir. Şahnâmehanlık geleneği, anlatıcıların tarzlarının değişkenliği, konu seçimindeki farklılık ve icradaki değişkenlik nedeniyle tarihsel gelişim süreci içerisinde günümüze kadar gelirken farklı isimlerle anılmıştır. Tarih boyunca Şâhnâmehânlık için Nekkâlî, Honyâgerî, Ramşgerî, Vakıehânî, İranâvâzî, Rowzehânî, Menâkıbhânî, Sohenverî, Kısseserâyî-yi Movzun, Zâkirî, Perdehânî, Kevvâlî, Me'rekegirî ve Vaguye gibi isimlendirmeler de kullanılmıştır. Tarihsel süreç içerisinde saraylar gibi resmi mahfillerde ve meclislerde resmi zevata yönelik olarak icra edilen, kahvehaneler gibi daha çok halka açık olan gayr-i resmi mekânlarda da her kesimden insanı eğlendiren Şâhnâmehânlık geleneği çoğunlukla İslâmiyet'ten önceki İran kültür ve tarihinde mevcut efsanevî olayları, özellikle de Şâhnâme'deki hikâyeleri anlatan, aktaran bir anlatı geleneğidir. Bu çalışmada öncelikle Şâhnâmehânlık tanımlanarak tarihsel gelişim süreci hakkında bilgi verildikten sonra ünlü şair Firdevsi ve Şâhnâme adlı eseri tanıtılmış ve ardından Şâhnâmehânlık geleneği anlatılmıştır
Anahtar Kelime: TheTradition of Shahnamehhani in Iranian Culture
Öz: Having been born and developed in Iranian culture until recent times, Shahnamehhani is an archaic tradition of narration which is unique to the Iranian culture and mostly performed in the form of a one-man show. It is the name given to the reading of Shahnamehhani of the Firdevsî's Shahnhameh in a special way. This tradition has been known by different names during the process of historical development due to the variability of the narrators' styles, the difference in topicchoice,andthevariabilitywithinthem.Differentnomenclaturesuchas Nekkali, Honyageri, Ramsar, Vakihehani, Iranavazi, Rowzehani, Menakbhani, Sohenveri, Kathsesorayi-Movzun,Zakiri,Perdehani,Kevvali,Me'rekegiriand Vaguyehavealsobeenusedfor Shahnamehhani throughout history. Having been performed in the formal gatherings and places ikepalacesduringofficialprocessions,and entertaining different segments of people in the public places such as coffee houses, the tradition of Shahnamehhani is a narrative tradition that tells and conveys the legendary events in the pre-Islamic Iranian culture and history and especially the stories in Shahnameh. In this study, first of all, the famous poet Firdevsi and his famous work Shahnameh were introduced and then the tradition of Shahnamehhani was explained.
Anahtar Kelime: Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık
- Altunel, İ. (1994). Edebiyatımızda Kıssa, Kıssahanlık Geleneği ve Meddahlıkla Münasebeti Üzerine, Türkiyat Araştırmaları Dergisi, 1, 157-167.
- Altunel, İ. (2002). Kıssahan, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, (cilt. 25, ss. 501-502). İstanbul: Diyanet Vakfı Yayınları.
- Bîşitâb, M. (1389). Sîmorğ ve Seyyad, Los Angeles: Şirket-i Kitab (Ketab Corb.).
- Delirî, (1393). Şâhnâmenivisî ve Şâhnâmehânî der Esr-i Sefevî, Mecmue-i Mekâlehâ-yi Şâhnâme-i Firdevsi ve Motaleât-i Honerî.
- Ettela'at (2010). No: 3726, Friday, April, 16.
- Kanar, M. (1996). Firdevsî, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, (cilt: 13, ss. 125-127). İstanbul: Diyanet Vakfı Yayınları.
- Kanar, M. (2000). İran, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, (cilt: 22, ss. 424-427). İstanbul: Diyanet Vakfı Yayınları.
- Kanar, M. (2010). Şâhnâme, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, (cilt: 38, ss. 289-290). İstanbul: Diyanet Vakfı Yayınları.
- Kanar, M. (2013). Çağdaş İran Edebiyatının Doğuşu ve Gelişmesi, İstanbul: Say Yayınları.
- Mirşokranî, M. (1355). Şâhnâmehanî Ez Dîd-i Merdomşinasî, Nezerî Be Tarihçe-yi Şâhnâmehanî, Honer ve Moerdom, Dowre-yi Çeharom, 165-166.
- Nizâmî, E. S. (1327). Çehârmekâle, Tehran: İntişarat-i Danişgâh-i Tehran.
- Ritter, H. (1997). Firdevsî, İslam Ansiklopedisi, (cit.4, ss. 643-649) Eskişehir, MEB.
- Rostemî, (1394). 17; Costârî ber Şâhnâmehânî, Nekâlî ve Kısseperdâzî der İrân, Feslname-yi Tarih-i Now, 17.
- Sefa, Z. (2002). İran Edebiyatı Tarihi, 1, (H. Almaz, çev.) Ankara: Nüsha Yayınları. (Orijinal çalışma 1332'de yayınlanmıştır).
- Sözen, M. (2009). Doğu Anlatı Gelenekleri ve Türk Sinemasının Aidiyeti, Bilig: Türk Dünyası Sosyal Bilimler Dergisi, 131-152.
- Yıldırım, N. (2012). İran Mitolojisi, İstanbul: Pinhan Yayınları.
| APA | SOYLEMEZ I (2017). İran Kültüründe Şâhnâmehânlık Geleneği. , 64 - 70. |
| Chicago | SOYLEMEZ ISMAIL İran Kültüründe Şâhnâmehânlık Geleneği. (2017): 64 - 70. |
| MLA | SOYLEMEZ ISMAIL İran Kültüründe Şâhnâmehânlık Geleneği. , 2017, ss.64 - 70. |
| AMA | SOYLEMEZ I İran Kültüründe Şâhnâmehânlık Geleneği. . 2017; 64 - 70. |
| Vancouver | SOYLEMEZ I İran Kültüründe Şâhnâmehânlık Geleneği. . 2017; 64 - 70. |
| IEEE | SOYLEMEZ I "İran Kültüründe Şâhnâmehânlık Geleneği." , ss.64 - 70, 2017. |
| ISNAD | SOYLEMEZ, ISMAIL. "İran Kültüründe Şâhnâmehânlık Geleneği". (2017), 64-70. |
| APA | SOYLEMEZ I (2017). İran Kültüründe Şâhnâmehânlık Geleneği. Current Research in Social Sciences, 3(2), 64 - 70. |
| Chicago | SOYLEMEZ ISMAIL İran Kültüründe Şâhnâmehânlık Geleneği. Current Research in Social Sciences 3, no.2 (2017): 64 - 70. |
| MLA | SOYLEMEZ ISMAIL İran Kültüründe Şâhnâmehânlık Geleneği. Current Research in Social Sciences, vol.3, no.2, 2017, ss.64 - 70. |
| AMA | SOYLEMEZ I İran Kültüründe Şâhnâmehânlık Geleneği. Current Research in Social Sciences. 2017; 3(2): 64 - 70. |
| Vancouver | SOYLEMEZ I İran Kültüründe Şâhnâmehânlık Geleneği. Current Research in Social Sciences. 2017; 3(2): 64 - 70. |
| IEEE | SOYLEMEZ I "İran Kültüründe Şâhnâmehânlık Geleneği." Current Research in Social Sciences, 3, ss.64 - 70, 2017. |
| ISNAD | SOYLEMEZ, ISMAIL. "İran Kültüründe Şâhnâmehânlık Geleneği". Current Research in Social Sciences 3/2 (2017), 64-70. |
