Yıl: 2012 Cilt: 3 Sayı: 6 Sayfa Aralığı: 7 - 28 Metin Dili: Türkçe İndeks Tarihi: 29-07-2022

Eş'arî Kelâmının Sistemleşmesine Katkıları Bakımından Ebû İshâk el-İsferâyinî

Öz:
Eş'arilik, Ebu'l-Hasan el-Eş'arî'den sonra öğrencileri ve onu takip eden âlimlerin kavramsal ve metodolojik katkılarıyla sistemleşmiştir. Ebû İshâk el-İsferâyînî, erken dönemde Bakıllânî ve İbn Fûrek ile birlikte bu ekolün sistemleşmesini sağlayan önemli âlimler arasında kabul edilmektedir. Kendisinden sonra Cüveynî, Gazzâlî ve Fahreddîn Râzî gibi kelamcıların, onun görüşlerine atıfta bulunmaları onun mezhep içerisindeki konumunu göstermektedir. Bu bağlamda kendisinden sonraki Eş'arî kelamcıları özellikle metodolojik olarak etkilemiştir. İsferâyînî'nin en önemli özelliği erken dönem Eş'arîliğin önemli imamlarından olmakla birlikte farklı görüşleri savunmuş olmasıdır. O bazı konularda mezhebin yaygın kanaatini terk ederek Matürîdî'ye uymuş veya Mutezilî düşünceyi benimsemiştir. Bu çalışmada İsferâyînî'nin kelam sisteminden hareketle Eş'ariliğin mezhepleşme sürecine katkıları incelenecektir. Bu bağlamda mezhep içerisindeki farklı görüşlerine temas edilecek, özellikle metodolojik yaklaşımları değerlendirilerek kendisinden sonraki kelamcılara etkisi tespit edilmeye çalışılacaktır.
Anahtar Kelime:

Konular: Din Bilimi

Abu Ishak al-Isferayini, in point of view his Contributions to Systematization of Ash'arite Theology

Öz:
Ash'arism has been systematized with the conceptual and methodological contributions of scholars who followed Ebu'l-Hasan el-Eş'arî. Like Bakıllânî and Ibn Fûrek, Ebû Ishâk el-Isferâyînî had been accepted as one of the scholars who provided the systematization of this school in the early period. Cuveynî, Gazzâli and Râzî often refered to Ebû İshâk el-İsferâyînî and this indicated el-İsferâyînî's position within the sect. Therefore, el-Isferâyînî has a great influence to Ash'arite theologians in particular as a methodological. The most important feature of el-Isferâyînî is that he advocates the different opinion from general approach of sect. He, in some respects, has left general opinion of school and followed the thought of Maturidism and adopted some of Mu'tezile ideas. This article examines his contributions to the process of Ash'arism on the basis of his theological system. In this respect, his different opinions within sect will be discussed, especially will be focused on assesing his methodological approaches then trying to determine his influences on the later theologians.
Anahtar Kelime:

Konular: Din Bilimi
Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık
  • el-Âlûsî Mahmud b. Abdullah, Rûhu'l-meânî fî tefsîri'l-Kur'âni'l-azîm ve seb'i'l-mesânî, Beyrut: Dâru İhyâi't-Turâsi'l-Arabî, t.y.
  • Ayğan, Fadıl, "Muhammed b. Ca'fer es-Sanhâcî'nin Şerhu Akîdeti Ebî İshâk el-İsferâyînî Adlı Eserine Göre İsferâyînî'nin Kelâmî Görüşleri" (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi) M.Ü.S.B.E 2006.
  • el-Bâkıllânî, Ebû Bekir b. Tayyib, et-Temhîd fi'r-red ale'l-Mülhideti ve'l-Muattılati ve'r Râfizeti ve'l-Havârici ve'l-Mu'tezileti, Kâhire: Daru'l-Fikri'l-Arabî, 1947.
  • ---------------, el-İnsâf fî mâ yecibu i'tikâduh ve lâ yecûzu'l-cehlu bih, thk. Muhammed Zâhid el-Kevseri, Kâhire 2000.
  • el-Cürcânî, Seyyid Şerif Ali b. Muhammed, Şerhu'l-Mevâkıf, Kum, 1907.
  • el-Cüveynî, İmamu'l-Harameyn Rükneddin Abdülmelik, eş-Şâmil fi usûli'd-dîn, thk. Ali Sami en-Neşşar, İskenderiye 1979.
  • -------------, el-Burhân fi usûli'l-fıkh, thk. Abdulazim ed-Dîb, Kâhire: Dâru'l-Ensâr, t.y.
  • -------------, el-İrşâd ilâ kavâtıi'l-edille fî usûli'l-i'tikâd, thk. Muhammed Yusuf Musa, Kâhire: Mektebetü'l-Hancî, 1950.
  • Çelebi, Kâtip, Keşfü'z-zünûn, İstanbul 1941.
  • Dağ, Mehmet, "İmamu'l-Harameyn el-Cüveynî'nin Âlem ve Allah Görüşü" (Yayınlanmamış Doçentlik Tezi) Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi, 1976.
  • Düzgün, Şaban Ali, "Nesefî ve İslam Filozoflarına Göre Allah-Alem İlişkisi, Ankara: Akçağ Yayınları, 1998.
  • el-Eş'arî Ebû'l-Hasan, Kitâbu'l-luma' fi'r-red alâ ehli'z-zeyği ve'l-bida', Kâhire 2010.
  • Erdemci, Cemalettin, Kelâm İlmine Giriş, İstanbul: Dem Yayınları, 2009.
  • el-Farisî, Abdulğafir b. İsmail, el-Halakatü'l-ûlâ min tarihi Nisâbûr, Kum 1403.
  • Gündoğdu, Mehmet, "Ebû İshâk el-İsferâyînî ve Akaid Risalesi" (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi) M.Ü.S.B.E 1990.
  • İbn Haldun, Abdurrahman, Mukaddime, thk. Abdüsselam eş-Şeddâdî, Beyrut: Dâru'lBeydâ, 2005.
  • İbn Hallikan, Ahmed b. Muhammed b. Ebî Bekr, Vefeyâtü'l-a'yân, Beyrut 1978.
  • İbn Kesir, Ebû'l-Fidâ İsmail b. Ömer, Tefsiru'l-Kur'ani'l-Azîm, Riyad: Dâru Taybe, 1999.
  • el-İsferâyînî, Ebû İshâk İbrahim b. Muhammed, el-Akide, Süleymaniye ktp., Hasan Hüsnü Paşa, nr. 1160.
  • el-İsferâyînî, Ebû'l-Muzaffer Tâhir b. Muhammed, et-Tebsîr fi'd-dîn ve temyîzu'l-fırkati'nnâciye ani'l-fıraki'l-hâlikîn, Beyrut 1983.
  • İzmirli, İsmail Hakkı, "Ebû Bekir Bâkıllânî", Dâru'l-Fünûn İlahiyat Fakültesi Mecmuası, İstanbul, 2/5-6 (1927), s. 137-172
  • Karadaş, Cağfer, Bâkıllânî'ye Göre Allah ve Alem Tasavvuru, Bursa: Arasta Yayınları, 2003.
  • Kuşeyrî, Ebû'l-Kâsım Abdulkerim b. Hevâzin, er-Risâle, Kahire:Dâru'l-Kütübi'l-Hâdise, 1974.
  • Memiş, Murat, "Eş'ariliğe Yaptığı Katkılar Bakımından Ebû'l-Meâlî el-Cüveynî", Kelâm Araştırmaları Dergisi, 7/1 (2009), s. 97-120.
  • en-Nesefî, Ebû'l-Muîn, Tabsıratü'l-edille, thk. Hüseyin Atay, Ankara 2004.
  • en-Nevevî, Yahya b. Şeref, Tehzîbu'l-esmâ ve'l-luğât, Beyrut: Dâru'l-Kütübi'l-İlmiyye, ts.
  • Sanhâcî, Muhammed b. Ca'fer, Şerhu Akideti Ebî İshâk el-İsferâyînî, Süleymaniye ktp. Şehit Ali Paşa, nr. 1724.
  • es-Sübkî, Ebû Nasr Abdülvehhâb b. Ali, Tabakâtü'ş-Şâfiiyyeti'l-kübrâ, Kahire: Dâru Hicr, 1413.
  • Topaloğlu, Bekir ve Çelebi, İlyas, Kelâm Terimleri Sözlüğü, İstanbul: İsam Yayınları, 2010.
  • Türker, Ömer, "Eş'arîliğin Kırılma Noktası: Cüveynî'nin Yöntem Eleştirileri", İslâm Araştırmaları Dergisi, 19 (2008), s. 1-23.
  • ----------,"Bir Tümdengelim Olarak Şâhitle Gâibe İstidlâl Yöntemi ve Cüveynî'nin Bu Yönteme Yönelttiği Eleştiriler", İslâm Araştırmaları Dergisi, 18 (2007), s. 1-25.
  • Yavuz, Yusuf Şevki, "İbn Fûrek", DİA, İstanbul 1999, XIX, 495-498.
  • Yavuz, Salih Sabri, "İsferâyînî: Ebû İshâk" DİA, İstanbul 2000, XXII, 515-516.
  • Zehebî, Ebû Abdullah Şemseddin Muhammed b. Ahmed, Târihu'l-İslâm ve vefeyâtü'lmeşâhir ve'l-a'lâm, Beyrut: Dâru'l-Kitabi'l-Arabî, 1987.
  • -------------, Siyeru a'lâmi'n-nübelâ, Beyrut 1983.
  • Zîriklî, Hayreddin, el-A'lâm, Kahire 1954.
APA AYGAN F (2012). Eş'arî Kelâmının Sistemleşmesine Katkıları Bakımından Ebû İshâk el-İsferâyinî. , 7 - 28.
Chicago AYGAN FADIL Eş'arî Kelâmının Sistemleşmesine Katkıları Bakımından Ebû İshâk el-İsferâyinî. (2012): 7 - 28.
MLA AYGAN FADIL Eş'arî Kelâmının Sistemleşmesine Katkıları Bakımından Ebû İshâk el-İsferâyinî. , 2012, ss.7 - 28.
AMA AYGAN F Eş'arî Kelâmının Sistemleşmesine Katkıları Bakımından Ebû İshâk el-İsferâyinî. . 2012; 7 - 28.
Vancouver AYGAN F Eş'arî Kelâmının Sistemleşmesine Katkıları Bakımından Ebû İshâk el-İsferâyinî. . 2012; 7 - 28.
IEEE AYGAN F "Eş'arî Kelâmının Sistemleşmesine Katkıları Bakımından Ebû İshâk el-İsferâyinî." , ss.7 - 28, 2012.
ISNAD AYGAN, FADIL. "Eş'arî Kelâmının Sistemleşmesine Katkıları Bakımından Ebû İshâk el-İsferâyinî". (2012), 7-28.
APA AYGAN F (2012). Eş'arî Kelâmının Sistemleşmesine Katkıları Bakımından Ebû İshâk el-İsferâyinî. ŞIRNAK ÜNİVERSİTESİ İLAHİYAT FAKÜLTESİ DERGİSİ, 3(6), 7 - 28.
Chicago AYGAN FADIL Eş'arî Kelâmının Sistemleşmesine Katkıları Bakımından Ebû İshâk el-İsferâyinî. ŞIRNAK ÜNİVERSİTESİ İLAHİYAT FAKÜLTESİ DERGİSİ 3, no.6 (2012): 7 - 28.
MLA AYGAN FADIL Eş'arî Kelâmının Sistemleşmesine Katkıları Bakımından Ebû İshâk el-İsferâyinî. ŞIRNAK ÜNİVERSİTESİ İLAHİYAT FAKÜLTESİ DERGİSİ, vol.3, no.6, 2012, ss.7 - 28.
AMA AYGAN F Eş'arî Kelâmının Sistemleşmesine Katkıları Bakımından Ebû İshâk el-İsferâyinî. ŞIRNAK ÜNİVERSİTESİ İLAHİYAT FAKÜLTESİ DERGİSİ. 2012; 3(6): 7 - 28.
Vancouver AYGAN F Eş'arî Kelâmının Sistemleşmesine Katkıları Bakımından Ebû İshâk el-İsferâyinî. ŞIRNAK ÜNİVERSİTESİ İLAHİYAT FAKÜLTESİ DERGİSİ. 2012; 3(6): 7 - 28.
IEEE AYGAN F "Eş'arî Kelâmının Sistemleşmesine Katkıları Bakımından Ebû İshâk el-İsferâyinî." ŞIRNAK ÜNİVERSİTESİ İLAHİYAT FAKÜLTESİ DERGİSİ, 3, ss.7 - 28, 2012.
ISNAD AYGAN, FADIL. "Eş'arî Kelâmının Sistemleşmesine Katkıları Bakımından Ebû İshâk el-İsferâyinî". ŞIRNAK ÜNİVERSİTESİ İLAHİYAT FAKÜLTESİ DERGİSİ 3/6 (2012), 7-28.