Tûr Abdîn Yöresinin İslâmlaşma Süreci

Hüseyin GÜNEŞ (Yrd. Doç. Dr., Şırnak Üniversitesi İlahiyat Fakültesi İslâm Tarihi Anabilim Dalı)
ŞIRNAK ÜNİVERSİTESİ İLAHİYAT FAKÜLTESİ DERGİSİ
3 1
Yıl: 2012 Cilt: 3 Sayı: 6 Sayfa Aralığı: 71 - 101 Metin Dili: Türkçe İndeks Tarihi: 29-07-2022

Tûr Abdîn Yöresinin İslâmlaşma Süreci

Öz:
Tûr Abdîn, eskiden beri Süryaniliğin önemli merkezlerinden biri olmuştur. Hz. Ömer döneminde büyük bir hızla yayılan fetih hareketleriyle birlikte burası İslâm hâkimiyeti altına girmiştir. Makalede genel olarak Cezire bölgesi, özel olarak da Tûr Abdîn yöresinin İslâmlaşma süreci, temel İslâm tarihi kaynaklarından hareketle işlenecektir. Öncelikle Hz. Muhammed ve Râşid halifeler döneminde yaşanan gelişmelerin Tûr Abdîn ve çevresinde görülen etkisi, söz konusu dönemlerde bölgenin içinde bulunduğu siyasî, dinî ve etnik durum incelenecektir. Daha sonra, İslâm fetihleriyle başlayan İslâmlaşmanın hangi dönemlerde nasıl bir seyir izlediği ve bölgenin son asırlara kadar nasıl bir hal aldığı tespit edilmeye çalışılacaktır.
Anahtar Kelime:

Konular: Folklor Tarih Film, Radyo, Televizyon Din Bilimi Etnik Çalışmalar Kültürel Çalışmalar Antropoloji Sanat

Islamization of Tur Abdin Region

Öz:
Tur Abdin has long been one of the important centers of Syriacism. with a rapidly spreading motions of conquest, in Omer period, this region came under Islamic rule. The process of Islamization of the region in general, and Tûr Abdîn in particular, its political, religious and ethnic structure will be approached within the framework of basic sources of Islam. At the First, the effect of developments in the period of Prophet Muhammad and the Four Caliphs upon Tûr Abdîn, and also its political, religious and ethnic status in that period will be set out. Then the Islamisation that began by conquests of Islam and have continued until the last centuries will be studied to determine how it was in which period.
Anahtar Kelime:

Konular: Folklor Tarih Film, Radyo, Televizyon Din Bilimi Etnik Çalışmalar Kültürel Çalışmalar Antropoloji Sanat
Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık
  • Abu'l-Farac, Gregory, Bar Hebraeus Chronography, çev. E. A. Allis Budge, London 1932.
  • Acar, Abdurrahman, "Arap Coğrafyacılarına Göre Mardin", I. Uluslararası Mardin Tarihi Sempozyumu Bildirileri, İstanbul 2006, s. 81-95.
  • Acar, Abdurrahman, "Diyarbakır'ın İslam'la /Sahabeyle Tanışması", Nebiler, Sahabiler, Azizler ve Krallar Kenti Diyarbakır, Ankara 2010, s. 61-70.
  • Akbaş, Mehmet, "Hz. Peygamber ve Raşid Halifeler Döneminde İdil", Geçmişten Günümü- ze İdil (Uluslararası Geçmişten Günümüze İdil Sempozyumu Bildirileri), Edit. Nesim Doru, İstanbul 2011, s. 45-57.
  • Akbaş, Mehmet, Sahâbenin İslâm Tebliği (Suriye Bölgesi), Nida yay., İstanbul 209.
  • Akyüz, Gabriyel, Osmanlı Devletinde Süryani Kilisesi, Mardin 2002.
  • Akyüz, Gabriyel, Tüm Yönleriyle Süryaniler, Mardin 2005.
  • Apak, Adem, Anahatlarıyla İslâm Tarihi I (Hz. Muhammed Dönemi), Ensâr Neşriyat, İstanbul2009.
  • Apak, Adem, Anahatlarıyla İslâm Tarihi II (Hulefâ-i Râşidîn Dönemi), Ensâr Neşriyat, İstanbul 2011.
  • Azimli, Mehmet, Diyarbakır ve Çevresinin Müslümanlaşma Süreci, Çizgi Kitapevi Yay., Konya 2010.
  • Balta, Fatih, İslâm Öncesinden Dört Halife Dönemi Sonuna Kadar Tağlib Kabilesi, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara 2003.
  • Belâzürî, Ahmed, b. Yahya (279/892), Fütûhu'l-Büldân, thk. A. Enis et-Tabbâ' - Ö. Enis etTabbâ', Müessesetü'l-Meârif, Beyrut 1987.
  • Bois, Tomas, Târîhu'l-Ekrâd, çev. M. Teysir Mirhan, Dârü'l-Fikr, Dımaşk 2008.
  • Bozan, Metin, "Hicri I. Asır Mezhep Hareketlerinde Mardin Bölgesi", Makalelerle Mardin I (Tarih-Coğrafya), Edit. İbrahim Özcoşar, İstanbul 2007, s. 193-213.
  • Bozkurt, Abdulbaki, "Artuklular Öncesi Mardin'de İslâmlaşma", Artuklular, Edit. İbrahim Özcoşar, I, 301-324.
  • Çelik, Mehmet, "Süryaniler" DİA, İstanbul 2010, XXXVIII, 175-178.
  • Çevik, Adnan, "İlkçağlardan Ortaçağın Sonuna Kadar Midyat ve Yöresi (Tûr Abdîn)'nin Tarihi Coğrafyası", Makalelerle Mardin I (Tarih-Coğrafya), Edit. İbrahim Özcoşar, İstanbul 2007, s. 105-139.
  • De Vaux, C., "Dara", İA, Eskişehir 1997, III, 479-480.
  • Demir, Ahmet, İslâm'ın Anadolu'ya Gelişi (Doğu ve Güneydoğu İlleri), Kent yay., 2.bs., İstanbul 2008.
  • Ebû Ubeyd, Kâsım b. Sellâm (224/839), Kitâbü'l-Emvâl, nşr. Ebû Enes Seyyid, Dârü'lHedyi'n-Nebevî, Mansure 2007.
  • Ebû Yusuf, Yakub b. İbrahim (182/798), Kitâbü'l-Harâc, Darü'l-Ma'rife, Beyrut 1979.
  • Erkanal, Hayat, "Mezopotamya'ya Açılan Kapı: Nusaybin", Makalelerle Mardin I (Tarih-Coğ- rafya), Edit. İbrahim Özcoşar, İstanbul 2007, s. 1-16.
  • Erpolat, M. Salih, "Tapu-Tahrir Defterlerine Göre XVI. Yüzyılda Midyat", Makalelerle Mardin I (Tarih-Coğrafya), Edit. İbrahim Özcoşar, İstanbul 2007, s. 381-413.
  • Ezdî, Ebû İsmail Muhammed b. Abdulah (231/846), Fütûhu'ş-Şâm, nşr. W. N. Lees, The Babtist Mission Press, Calcutta 1854.
  • Fayda, Mustafa, Hz. Ömer Zamanında Gayr-ı Müslimler, Marmara Üniversitesi Yay., İstanbul 1989.
  • Güneş, Hüseyin, "Emeviler Döneminde İdil", Geçmişten Günümüze İdil (Uluslararası Geç- mişten Günümüze İdil Sempozyumu Bildirileri), Edit. Nesim Doru, İstanbul 2011, s. 59-70.
  • Hamidullah, Muhammed, İslâm Peygamberi, çev. Salih Tuğ, Yeni Şafak Yay., Ankara 2003.
  • Hamidullah, Muhammed, Mecmuatü'l-Vesâiki's-Siyâsiyye li'l-Ahdi'n-Nebevî ve'l-Hilâfeti'rRâşide, Dârü'n-Nefâis, 6. bs., Beyrut 1987.
  • Hemedanî, Lisânü'l-Yemen Hasan b. Ahmed (344/955), Sıfatu Cezîreti'l-Arab, nşr. Muhammed b. Ali el-Havâlî, Mektebetü'l-İrşâd, San'â 1990.
  • Honigmann, E., Bizans Devletinin Doğu Sınırı, çev. F. Işıltan, TTK Yay., İstanbul 1970.
  • Işıltan, Fikret, Urfa Bölgesi Tarihi, İ.Ü. Edebiyat Fakültesi Yay., İstanbul 1960.
  • İbn Asâkir, Ebü'l-Kâsım Ali b. Hasan (571/1175), Târîhu Medîneti Dimeşk, I-LXXV, thk. Ömer el-Amrâvî, Darü'l-Fikr, Beyrut 1997.
  • İbn Cübeyr, Muhammed b. Ahmed el-Endelüsî (614/1217), Rihletu İbn Cübeyr, Dâru Sâdır, Beyrut ty.
  • İbn Havkal, Ebü'l-Kâsım en-Nasibî (IV/X. yy.), Kitâbu Sûreti'l-Arz, Dâru Mektebeti'l-Hayat, Beyrut 1992.
  • İbn Hişâm, Abdülmelik (218/833), es-Sîretü'n-Nebeviyye, I-IV, thk. Ömer Abdüsselam Tedmürî, Dârü'l-Kitâbi'l-Arabî, 3. bs., Beyrut 1990.
  • İbn Sa'd, Ebû Abdillah Muhammed (230/884), et-Tabakâtu'l-Kubrâ, I-IX, Dârü Sadır, Beyrut ty.
  • İbn Şeddâd, İzzuddin Muhammed b. Ali (684/1285), el-A'lâku'l-Hatîra fî Zikri Umerai'ş-Şâm ve'l-Cezira, el-Mektebetü'ş-Şâmile: 3.44.
  • İbnü'l-Esîr, İzzüddin b. Ebi'l-Hasen Ali b. Muhammed (630/1232), el-Kâmil fi't-Târîh, thk. Ebü'l-Fidâ Abdullah el-Kâdî, Dârü'l-Kütübi'l-İlmiyye, Beyrut 1987.
  • İstahrî, Ebû İshak İbrahim b. Muhammed (340/952), Mesâlikü'l-Memâlik, Edit. Edit. M. J. De Goeje, Matbaatu Brill, Leiden 1927.
  • Kankal, Ahmet, "Tanzimat ve Meşrutiyet Döneminde Midyat", Makalelerle Mardin I (Tarih- Coğrafya), Edit. İbrahim Özcoşar, İstanbul 2007, s. 458-477.
  • Karan, Cuma, Diyâr-ı Bekir ve Müslümanlarca Fethi, Ensar yay., İstanbul 2010.
  • Kılıç, Orhan, "17. Yüzyıl Mardin Tarihinden İki Kesit: Gayrimüslim Nüfus ve Kale Teşkilatı", Makalelerle Mardin I (Tarih-Coğrafya), Edit. İbrahim Özcoşar, İstanbul 2007, s. 415-428.
  • Kindermann, H., "Tağlib", İA, İstanbul 1979, XI, 620-627.
  • Koyuncu, Mevlüt, "İlk İslâm Fetihleri Döneminde el-Cezire Bölgesi ve İslâmlaşma Süreci", Sakarya Üniversitesi Fen Edebiyat Dergisi, yıl: 2008, sayı: 1, c. 10, s. 131-140.
  • Kutup, Seyit, Fi Zilâli'l-Kur'ân, çev. Heyet, İstanbul 1993.
  • Laflı, Ergün, "Hellenistik, Roma İmparatorluk ve Geç Roma Erken Bizans Dönemlerinde Nusaybin ve Çevresi Arkeolojisi" Makalelerle Mardin I (Tarih-Coğrafya), Edit. İbrahim Özcoşar, İstanbul 2007, s. 51-80.
  • Lahdo İshak, Deyârâtu Süryaniyye min Bâzebdâ, Halep 2004.
  • Makdisî, Ebû Abdillah Muhammed b. Ahmed (390/1000), Ahsenü't-Tekâsim fi Ma'rifeti'lEkâlim, Matbaatu Brill, Leiden, 1877.
  • Mes'ûdî, Ali b. Hüseyin (346/957), et-Tenbîh ve'l-İşrâf, Matbaatu Brill, Leiden 1893.
  • Mes'ûdî, Ali b. Hüseyin (346/957), Mürûcü'z-Zeheb ve Meâdinü'l-Cevher, el-Mektebetü'ş- Şâmile: 3.44.
  • Oğuzoğlu, Yusuf, "Hasankeyf ", DİA, İstanbul 1997, XVI, 364-368.
  • Ostrogorsky, George, Bizans Devleti Tarihi, çev. Fikret Işıltan, TTK Yay., Ankara 1986.
  • Özcoşar, İbrahim, Bir Yüzyıl Bir Sancak Bir Cemaat 19. Yüzyılda Mardin Süryanileri, Beyan Yay., İstanbul 2008.
  • Poladyan, Arshak, el-Ekrâd mine'l-Karni's-Sâbi' ile'l-Karni'l-Âşiri'l-Milâdî Vefka'l-Mesâdiri'lArabiyye, çev. Komusyon, Dârü't-Tekvîn, Dımaşk 2004.
  • Said Paşa, "Cezire ve Diyarbekir Tarihi", Diyarbakır Salnameleri, Edit. A. Zeki İzgören, Diyarbakır Büyükşehir Belediyesi Yay., İstanbul 1999, III, 373-407.
  • Seyyid Sa'dî, Muhammed Reşîd b. Davud, Kurretu'l-Ayn fî Târihi'l-Cezîre ve'l-Irak ve'nNehreyn, Matbaatü'r-Reşîd, Bombay 1325.
  • Sobernheim, M., "Hamdâniler", İA, İstanbul 1988, V/I, 179-182.
  • Streck, M., "Tûr Abdîn", İA, İstanbul 1988, XII/II, 97-105.
  • Sümer, Faruk, Oğuzlar (Türkmenler): Tarihleri- Boy Teşkilatı- Destanları, İstanbul 1992.
  • Şeşen, Ramazan, "Cezire", DİA, VII, İstanbul 1993, 509-511.
  • Şumeysânî, Hasan, Medînetu Mârdîn, Âlemü'l-Kütüb, Beyrut 1987.
  • Taberî, Ebû Ca'fer Muhammed b. Cerîr (310/922), Tarîhu'l-Ümem ve'l-Mülûk, nşr. Muhammed Ebü'l-Fadl İbrahim, Dârü'l-Meârif, 2. bs., Kahire 1969.
  • Tokuş, Ömer, Hamdâniler, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Harran Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Şanlıurfa 2006.
  • Turan, Osman, Doğu Anadolu Türk Devletleri Tarihi, Turan Neşriyat, İstanbul 1973.
  • Vakıdî, Muhammed b. Ömer (207/823), Fütûhu'ş-Şâm, thk. Abdüllatif Abdurrahman, Dârü'l-Kütübi'l-İlmiyye, Beyrut 1997.
  • Vakıdî, Muhammed b. Ömer (207/823), Târîhu Fütûhi'l-Cezire ve'l-Hâbûr ve Diyar-i Bekir ve'l-Irâk, thk. A. Feyyâz Hurfûş, Dârü'l-Beşâir, Dımaşk 1996.
  • Ya'kûbî, Ahmed b. Ya'kûb (284/897), Tarîhu'l-Ya'kûbî, I-III, nşr. M. T. Houtsma, Matbaatu Brill, Leiden 1883.
  • Yâkût, Ebû Abdillah Yâkût b. Abdillah el-Hamevî (626/1228), Mu'cemü'l-Büldân, Dâru Sâdır, Beyrut 1977.
  • Yınanç, H. "Diyarbekir", İA, Eskişehir 1997, III, 605-626.
  • Zeki Beg, Muhammed Emin (1948), Kürtler ve Kürdistan Tarihi, çev. Vahdetin İnce, vd., Nubihar yay., İstanbul 2011.
APA GÜNEŞ H (2012). Tûr Abdîn Yöresinin İslâmlaşma Süreci. , 71 - 101.
Chicago GÜNEŞ Hüseyin Tûr Abdîn Yöresinin İslâmlaşma Süreci. (2012): 71 - 101.
MLA GÜNEŞ Hüseyin Tûr Abdîn Yöresinin İslâmlaşma Süreci. , 2012, ss.71 - 101.
AMA GÜNEŞ H Tûr Abdîn Yöresinin İslâmlaşma Süreci. . 2012; 71 - 101.
Vancouver GÜNEŞ H Tûr Abdîn Yöresinin İslâmlaşma Süreci. . 2012; 71 - 101.
IEEE GÜNEŞ H "Tûr Abdîn Yöresinin İslâmlaşma Süreci." , ss.71 - 101, 2012.
ISNAD GÜNEŞ, Hüseyin. "Tûr Abdîn Yöresinin İslâmlaşma Süreci". (2012), 71-101.
APA GÜNEŞ H (2012). Tûr Abdîn Yöresinin İslâmlaşma Süreci. ŞIRNAK ÜNİVERSİTESİ İLAHİYAT FAKÜLTESİ DERGİSİ, 3(6), 71 - 101.
Chicago GÜNEŞ Hüseyin Tûr Abdîn Yöresinin İslâmlaşma Süreci. ŞIRNAK ÜNİVERSİTESİ İLAHİYAT FAKÜLTESİ DERGİSİ 3, no.6 (2012): 71 - 101.
MLA GÜNEŞ Hüseyin Tûr Abdîn Yöresinin İslâmlaşma Süreci. ŞIRNAK ÜNİVERSİTESİ İLAHİYAT FAKÜLTESİ DERGİSİ, vol.3, no.6, 2012, ss.71 - 101.
AMA GÜNEŞ H Tûr Abdîn Yöresinin İslâmlaşma Süreci. ŞIRNAK ÜNİVERSİTESİ İLAHİYAT FAKÜLTESİ DERGİSİ. 2012; 3(6): 71 - 101.
Vancouver GÜNEŞ H Tûr Abdîn Yöresinin İslâmlaşma Süreci. ŞIRNAK ÜNİVERSİTESİ İLAHİYAT FAKÜLTESİ DERGİSİ. 2012; 3(6): 71 - 101.
IEEE GÜNEŞ H "Tûr Abdîn Yöresinin İslâmlaşma Süreci." ŞIRNAK ÜNİVERSİTESİ İLAHİYAT FAKÜLTESİ DERGİSİ, 3, ss.71 - 101, 2012.
ISNAD GÜNEŞ, Hüseyin. "Tûr Abdîn Yöresinin İslâmlaşma Süreci". ŞIRNAK ÜNİVERSİTESİ İLAHİYAT FAKÜLTESİ DERGİSİ 3/6 (2012), 71-101.
Sayfa Oluşturulma Tarihi
17-04-2024 7:22

İLETİŞİM

TÜBİTAK ULAKBİM TR Dizin

Yüzüncüyıl, İşçi Blokları Mahallesi

Muhsin Yazıcıoğlu Caddesi No:51/C

06530 Çankaya / ANKARA +90 (312) 298 92 00

trdizin@tubitak.gov.tr

TÜBİTAK ULAKBİM Ulusal Akademik Ağ ve Bilgi Merkezi Cahit Arf Bilgi Merkezi © Tüm Hakları Saklıdır. Gizlilik Politikası Kullanım Şartları