TEMAŞA-İ DÜNYA VE CEFAKÂR U CEFAKEŞ'TE GELENEKSEL FOLKLOR BİÇİMLERİ
Yıl: 2016 Cilt: 14 Sayı: 110 Sayfa Aralığı: 86 - 99 Metin Dili: Türkçe İndeks Tarihi: 29-07-2022
TEMAŞA-İ DÜNYA VE CEFAKÂR U CEFAKEŞ'TE GELENEKSEL FOLKLOR BİÇİMLERİ
Öz: Evangelinos Misailidis'in 1871-1872 yıllarında Yunan harfli Türkçe (Karamanlıca) olarak yazdığı Temaşa-i Dünya ve Cefakâr u Cefakeş, bugüne kadar yapılan çalışmalarda genellikle O Polipathis (1839) adlı Yunanca romanın uyarlaması olarak ele alınmış ve özgünlüğü yeterince vurgulanmamıştır. Bu makalede; Temaşa-i Dünya'nın, Polipathis'te yer almayan Osmanlı edebiyatına özgü geleneksel folklor biçimleri içermesi nedeniyle özgün bir roman olarak değerlendirilmesi gerektiği ileri sürülmektedir. Çalışmada öncelikle Temaşa-i Dünya'daki geleneksel folklor biçimlerinin çeşitliliği ve kaynakları belirlenmiş ve bunların hangi edebî araçlarla metne dâhil edildikleri ortaya konulmuştur. Söz konusu unsurların anlatıcı söylemini nasıl etkiledikleri ve yazar tarafından hangi işlevlerde kullanıldıkları çözümlenmiştir. Buna göre, Temaşa-i Dünya'da, Müslüman ve gayrimüslim farklı kaynak ve geleneklerden beslenen sözlü ve basılı kültür ürünlerinin temelde anlatısal ve çerçeve hikâyeden sapma olarak iki biçimde metne yerleştirildiği görülmektedir. Sapmalar hem işlevsel olarak hem de söylem düzleminde geleneksel hikâye anlatıcısından izler taşımaktadır. Misailidis'in anlatıcısı geleneksel hikâye anlatıcısına benzer bir biçimde aktif bir özne olarak anlatacağı hikâyeleri metinde Karamanlı okur topluluğuna vereceği iletilere uygun olarak seçmiş ve yönlendirmiştir. Bununla birlikte, metinde geleneksel anlatıların olağanüstü ögelerden arındırıldığı ve gerçekçi bir üslup ve içerikle aktarıldığı söylenebilir. Ayrıca, söz konusu anlatılar benöyküsel anlatıcının sınırlı bakış açısının aşılmasına ve farklı deneyimlerin aktarılmasına da zemin hazırlamıştır. Temaşa-i Dünya içerdiği pek çok deyim ve atasözleri ile on dokuzuncu yüzyıl İstanbulu'nun folklorik bir panoramasını da sunmaktadır.
Anahtar Kelime: Konular:
Traditional Folklore Forms in Temaşa-i Dünya ve Cefakâr u Cefakeş
Öz: ly been considered to be an adaptation of the Greek novel, O Polipathis (1839) and its originality has not been adequately emphasized in past studies. This article suggests that Temaşa-i Dünya should be considered an original novel since it incorporates traditional folklore forms peculiar to Ottoman literature which are absent in Polipathis. This study, first of all, describes the variety and the origins of the traditional folklore forms in Temaşa-i Dünya and delineates the literary tools by the help of which they were included in the text. Furthermore, it analyzes how these elements affect the narrative discourse and the author's purposes in employing them. The analysis demonstrates that in Temaşa-i Dünya oral and print culture materials of both Muslim and non-Muslim origins are embedded in the text primarily in the form of narrative digressions and digressions from the frame story. These digressions carry the marks of the traditional story teller both in terms of functionality and at the discursive level. In other words, Misailidis' narrator, being an active subject, similar to the story teller in the oral culture, chooses and manipulates the appropriate traditional story in accordance with the messages he conveys to the Karamanli readership. It can also be said that, unrealistic features of traditional stories are eliminated and the stories are presented in a realistic style and content. Moreover, the aforementioned narratives help to overcome the limited perspective of the first person narrative and to portray a variety of experiences. Temaşa-i Dünya also presents a folkloric panorama of 19th century Istanbul through numerous idioms and proverbs.
Anahtar Kelime: Konular:
Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık
- Aisopos'un Kıssadan Hisse Almağa Mahsus Meselleri. Çev. Evangelinos Misailidis. FiKonstantiniyye: Anatoli Tabhanesi, 1854.
- Balta, Evangelia. "Gerci Rum Isek de Rumca bilmez Türkçe Söyleriz: The Adventure of an Identity of the Triptych: Vatan, Religion and Language." Türk Kültürü İncelemeleri Dergisi 8 (2003): 25-44.
- Balta, Evangelia. "Karamanlıca Kitapların Dö- nemlere Göre İncelenmesi ve Konularına Göre Sınıflandırılması." Müteferrika 13 (Yaz 1998): 14.
- Başgöz, İlhan. "Digression in Oral Narrative: A Case Study In Oral Narrative By Turkish Romance Tellers." Turkish Folklore and Oral Literature: Selected Essays of İlhan Başgöz içinde, ed. Kemal Sılay, 231-249. Bloomington: Indiana University Press, 1998.
- Başgöz, İlhan. Hikâye: Turkish Folk Romance as Performance Art. Indiana: Indiana University Press, 2008.
- Benjamin, Walter. "Hikâye Anlatıcısı: Nikolay Leskov'un Eserleri Üzerine Düşünceler." Çev. Nurdan Gürbilek. Son Bakışta Aşk içinde, yay. haz. Nurdan Gürbilek, 77-100. İstanbul: Metis Yayınları, 1995.
- Boratav, Pertev Naili. Halk Hikâyeleri ve Halk Hikâyeciliği. Yay. haz. M. Sabri Koz. İstanbul: Tarih Vakfı Yayınları, 2002.
- Çolak, Faruk. Karamanlıca Halk Hikâyeleri. Konya: Kömen Yayınları, 2015. Demirözü, Damla. "İlk Yunan Romanı Polipathis'ten Temaşa-i Dünya'ya." Kebikeç 27 (2009): 7-23.
- Dino, Güzin. Türk Romanının Doğuşu. İstanbul: Agora Kitaplığı, 2008.
- Enginün, İnci. Yeni Türk Edebiyatı: Tanzimat'tan Cumhuriyet'e, 1839-1923. İstanbul: Dergâh Yayınları, 2006.
- Evin, Ahmet Ö. Türk Romanının Kökenleri ve Gelişimi. İstanbul: Agora Kitaplığı, 2004
- Genette, Gerard. Narrative Discourse An Essay in Method. Çev. Jane E. Lewin. Ithaka ve New York: Cornell University Press, 1983.
- Kappler, Matthias. "Transcribtion Text, Regraphization, Variety?-Reflections on 'Karamanlidika'." Spoken Ottoman in Mediator Texts içinde, ed. Eva Csato, Astrid menz ve Fikret Turan, 119-128. Göttingen: HarrassowitzVerlag, 2016.
- Karra, Anthi. "From Polypathis to Temaşa-i Dünya, from the Safe Port of Translation to the Open Sea of Creation." Cries and Whispers in Karamanlidika Books - Proceedings of the First International Conference on Karamanlidika Studies) (Nicosia 11th-13th
- September 2008) içinde, ed. Evangelia Balta ve Matthias Kappler, 201-218. Göttingen: Harrassowitz-Verlag, 2010.
- Koz, M.Sabri. "Comparative Bibliographic Notes On Karamanlidika Editions of Turkish Folk Stories." Cries and Whispers in Karamanlidika Books - Proceedings of the First International Conference on Karamanlidika Studies) (Nicosia 11th-13th September 2008)
- içinde, ed. Evangelia Balta ve Matthias Kappler, 241-254. Göttingen: HarrassowitzVerlag 2010.
- Köroğlu, Erol. "'Hançerli Hanım' mı, 'Mirat-i Aşk' mı? Bir Hikâyenin Dönüşüm Sürecinde Etkilenen ve Etkileyen Olarak İntibah."
- Edebiyatımızın Zirvesinden Üç İsim Namık Kemal Ahmet Hamdi Tanpınar Kemal Tahir içinde, yay.haz. Kâzım Yetiş, 29-43. İstanbul: Tuna Basım, 2012.
- Misailidis, Evangelinos. Seyreyle Dünyayı (Temaşa-i Dünya ve Cefakâr u Cefakeş). Haz. Robert Anhegger ve Vedat Günyol. İstanbul: Cem Yayınları, 1988.
- Misailidis, Evangelinos. Temaşa-i Dünya ve Cefakâr u Cefakeş. 4 C. İstanbul: Kulalı Evangelinos Misailidis Matbaası, 1871-1872.
- Ocak, Ahmet Yaşar. Alevi ve Bektaşi İnançları- nın İslam Öncesi Temelleri. İstanbul: İleti- şim Yayınları, 2000.
- Özön, Mustafa Nihat. Türkçede Roman. İstanbul: İletişim Yayınları, 1985.
- Santovetti, Olivia. Digression: A Narrative Strategy in the Italian Novel. Germany: Peter Lang, 2007.
- Sayers, David Selim. Tıflî Hikâyeleri. İstanbul: Bilgi Üniversitesi Yayınları, 2013.
- Stathi, Pinelopi. "Oi Peripeties tou Polipatous tou Grigorou Palailogou [Grigoris Paleologos'un Cefakeş'inin Maceraları]." Mnimon 17 (1995): 131-145.
- Strauss, Johann. "Osmanlı İmparatorluğu'nda Kimler Neleri Okurdu (19-20. Yüzyıllar)?" Çev. Özlem Günil Cebe Ayaydın. Tanzimat ve Edebiyat içinde, yay. haz. Mehmet Fatih Uslu ve Fatih Altuğ, 1-64. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, 2014.
- Ze'evi, Dror. Müslüman Osmanlı Toplumunda Arzu ve Aşk, çev. Fethi Aytuna. İstanbul: Kitap Yayınevi, 2008.
| APA | ŞİŞMANOĞLU ŞİMŞEK Ş (2016). TEMAŞA-İ DÜNYA VE CEFAKÂR U CEFAKEŞ'TE GELENEKSEL FOLKLOR BİÇİMLERİ. , 86 - 99. |
| Chicago | ŞİŞMANOĞLU ŞİMŞEK Şehnaz TEMAŞA-İ DÜNYA VE CEFAKÂR U CEFAKEŞ'TE GELENEKSEL FOLKLOR BİÇİMLERİ. (2016): 86 - 99. |
| MLA | ŞİŞMANOĞLU ŞİMŞEK Şehnaz TEMAŞA-İ DÜNYA VE CEFAKÂR U CEFAKEŞ'TE GELENEKSEL FOLKLOR BİÇİMLERİ. , 2016, ss.86 - 99. |
| AMA | ŞİŞMANOĞLU ŞİMŞEK Ş TEMAŞA-İ DÜNYA VE CEFAKÂR U CEFAKEŞ'TE GELENEKSEL FOLKLOR BİÇİMLERİ. . 2016; 86 - 99. |
| Vancouver | ŞİŞMANOĞLU ŞİMŞEK Ş TEMAŞA-İ DÜNYA VE CEFAKÂR U CEFAKEŞ'TE GELENEKSEL FOLKLOR BİÇİMLERİ. . 2016; 86 - 99. |
| IEEE | ŞİŞMANOĞLU ŞİMŞEK Ş "TEMAŞA-İ DÜNYA VE CEFAKÂR U CEFAKEŞ'TE GELENEKSEL FOLKLOR BİÇİMLERİ." , ss.86 - 99, 2016. |
| ISNAD | ŞİŞMANOĞLU ŞİMŞEK, Şehnaz. "TEMAŞA-İ DÜNYA VE CEFAKÂR U CEFAKEŞ'TE GELENEKSEL FOLKLOR BİÇİMLERİ". (2016), 86-99. |
| APA | ŞİŞMANOĞLU ŞİMŞEK Ş (2016). TEMAŞA-İ DÜNYA VE CEFAKÂR U CEFAKEŞ'TE GELENEKSEL FOLKLOR BİÇİMLERİ. Milli Folklor Dergisi, 14(110), 86 - 99. |
| Chicago | ŞİŞMANOĞLU ŞİMŞEK Şehnaz TEMAŞA-İ DÜNYA VE CEFAKÂR U CEFAKEŞ'TE GELENEKSEL FOLKLOR BİÇİMLERİ. Milli Folklor Dergisi 14, no.110 (2016): 86 - 99. |
| MLA | ŞİŞMANOĞLU ŞİMŞEK Şehnaz TEMAŞA-İ DÜNYA VE CEFAKÂR U CEFAKEŞ'TE GELENEKSEL FOLKLOR BİÇİMLERİ. Milli Folklor Dergisi, vol.14, no.110, 2016, ss.86 - 99. |
| AMA | ŞİŞMANOĞLU ŞİMŞEK Ş TEMAŞA-İ DÜNYA VE CEFAKÂR U CEFAKEŞ'TE GELENEKSEL FOLKLOR BİÇİMLERİ. Milli Folklor Dergisi. 2016; 14(110): 86 - 99. |
| Vancouver | ŞİŞMANOĞLU ŞİMŞEK Ş TEMAŞA-İ DÜNYA VE CEFAKÂR U CEFAKEŞ'TE GELENEKSEL FOLKLOR BİÇİMLERİ. Milli Folklor Dergisi. 2016; 14(110): 86 - 99. |
| IEEE | ŞİŞMANOĞLU ŞİMŞEK Ş "TEMAŞA-İ DÜNYA VE CEFAKÂR U CEFAKEŞ'TE GELENEKSEL FOLKLOR BİÇİMLERİ." Milli Folklor Dergisi, 14, ss.86 - 99, 2016. |
| ISNAD | ŞİŞMANOĞLU ŞİMŞEK, Şehnaz. "TEMAŞA-İ DÜNYA VE CEFAKÂR U CEFAKEŞ'TE GELENEKSEL FOLKLOR BİÇİMLERİ". Milli Folklor Dergisi 14/110 (2016), 86-99. |
