Yıl: 2016 Cilt: 0 Sayı: 7 Sayfa Aralığı: 1 - 35 Metin Dili: Türkçe İndeks Tarihi: 29-07-2022

DİVAN ŞAİRLERİNİN ŞİİRLE İLGİLİ BENZETME VE İSTİARELERİ

Öz:
Divan şairlerinin poetikalarıyla ilgili çalışmalarda son yıllarda bir artış görülmektedir. Önceleri divan şairlerinin poetikaları konusunda, kendi değerlendirmeleri yerine modern araştırmacıların değerlendirmeleri dikkate almmaktaydı. Günümüzde söz konusu çalışmaların artmasıyla, divan şairlerinin dogrüdan kendi görüş ve dege lendirmeleri esas alınmaya başlanmıştır. Bu makale ile divan şairlerinin poetikalarının belirlenmesi çalışmalarına bir katkı amaçlanmaktadır. Bunun için doğrudan divan şairlerinin görüş ve değerlendirmeleri esas alınmıştır. Bu bağlamda 16. yüzyılın önemli 11 divan şairi örneklem olarak belirlenmiştir. Söz konusu şairlerin divanları mısra mıs taranmış; elde edilen bilgi ve bulgular sınıflandırılarak değe lendirilmiştir. Makalenin eksenini, divanı taranan şairlerin şiirle ilgili benzetmeleri oluşturmaktadır. Şüphesiz bu benzetmelerin bir bölümü teşbih, bir bölümü de istiâre yoluyla oluşturulmuştur. Söz konusu benzetmeler, divan şairlerinin şiiri sürekli çiçek, su, inci, meyve, amber gibi olumlu kavram ve ögelerle ilişkilendirdiklerini göstermektedir. Diğer taraftan makalede yer verilmiş olan örnek şiirle ve bunlara ilişkin değerlendirmeler, divan şairlerinin kendi bakış açıları ve kültürel altyapılarıyla uyumlu bir poetikaya sahip olduklarına işaret etmektedir. Dolayısıyla poetika eksenli çalışmalarda tutarlı sonuçların ortaya konabilmesi için divan şairlerinin görüşlerinin de dikkate alınması zorunlu hâle gelmiştir.
Anahtar Kelime:

Konular: Tarih

DIVAN POETS’S ANALOGIES AND METAPHORS RELATED TO POETRY

Öz:
In recent years, an increase is seen on studies about divan poets' poeticas. In the beginnig, modernresearchers' evaluations are considered instead of divan poets' own evaluations about divan poets'poeticas. Divan poets' own opinions and evaluations are started to be considered With increasingmentioned the studies.In this article, contribution to the studies of determination of divan poets' poeticas' is intended.Therefore, divan poets' opinions and evaluations are considered directly. In this context, 11 divan poets of16th century are determined as sample. Mentioned poets' divans are scanned stave by stave; obtainedinformations and documents are evaluated with classification.Divan poets' similes about poem which are scanned are made article's axis. Of course, some part of thesesimiles are created with analogy, some are created with metaphor. Mentioned similes show that divanpoets are associated the poem with affirmative concepts and elements such as flower, water, pearl, fruit,ambergris.On the other hand, sample poems and evaluations in article are pointing that divan poets have poeticawhich are compatible with their own perspectives and cultural infrastructure. Because of that, consideringdivan poets' opinions is compulsory for producing consistent results in studies with poetica axis.
Anahtar Kelime:

Konular: Tarih
Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık
  • AÇIKGÖZ, Nâmık (2000). “Klâsik Türk Şiiri Tenkid Terminolojisi ve “Ab—dâr’ Örneği”, Türk Kültürü incelemeleri Dergisi, 2: 149—160.
  • AÇIKGÖZ, Nâmık (2006). “Hayal’den “Imge’ye Klasik Türk Şiiri”, Türk Edebiyatı, 397: 8—9.
  • AÇIKGÖZ, Namık (2015). “Klasik Türk Poetikası”, Bizim Külliye, 65: 46—49.
  • ANDREWS, Walter G. (2006). “Osmanh Şair Biyografileri (Tezkireler) ve Osmanlı Edebiyat Eleştirisi”, Türk Edebiyatı Tarihi 2, haz. Talât Sait Halman, ss: 117—120, Ankara: KTB Yayınları.
  • ARI, Ahmet (2005). “Şeyh Gâlib’in Poetikası”, Osmanlı Araştırmaları (The Journal of Ottoman Studies), XXVI: 51—72.
  • AVŞAR, Ziya (1993). “Meşâirü’ş—Şuâra Mukaddemesi’ne Göre Aşık Çelebi’nin Şiir Görüşü”, Yüzüncü Yıl Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, (4)-
  • AVŞAR, Ziya (2001). “Divan Şiirinin Poetik Verilerine Yeni Bir Yaklaşım Denemesi,” Hece, Türk Şiiri Özel Sayısı 53-54-55: 323-330.
  • AVŞAR, Ziya (2007). “Şairlerin Görüp Unuttuğu Bir Rüya: Belâgat”, Turkish Studies, anca Kortantamer Özel Sayısı 11): 161—184.
  • AYAN, Hüseyin (1993). “Latîiî’ye Göre Şiir ve Şair”, Atatürk Üniversitesi Sosyal Bişimler Enstitüsü Dergisi, 1: 15—21.
  • AYDEMİR, Yaşar (2000). “Bursalı İsmail Hakkı’nın Eserlerinden Hareketle Şiir Görüşü”, I. Uluslararası İsmail Hakkı Barsavî Sempozyumu Bildirileri, ss. 106—121.
  • BAYRAM ,Yavuz (2004). ““16.Yüzyıl Divan Şiirinde “Şiir, Söz ve Şair’le İlgili Anlam Alanları (Kelimeler ve Terkipler)”, Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Türkiyat Araştırmaları Dergisi, 15: 53—64.
  • BAYRAM, Yavuz (2004). “16.Yüzyıldaki Bazı Divan Şairlerinin Şiiri Nitelemek Üzere Kullandıkları Sıfatlar”, Türkbilig Türkoloji Araştırmaları, Ankara: Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü Yayınları, 8: 36—53.
  • BAYRAM, Yavuz (2005). “16.Yüzyılda Bazı Divan Şairlerinin “Şiire ve Okura Dair’ Görüşleri”, Millî Eğitim Dergisi, 68: 79—106.
  • BAYRAM, Yavuz (2005). ““16.Yüzyıldaki Bazı Divan Şairlerinin “Şaire ve llhâm’a Dair Görüşleri”, Türklük Bilimi Araştırmaları, 18: 31—68.
  • BAYRAM, Yavuz (2014). ““16.Yüzyıldaki Bazı Divan Şairlerine Göre Şiirde Gâye”, Mavi Atlas, 3: 1—21.
  • BİLKAN, Ali Fuat (1986). “Divan Edebiyatında Tenkid”, Millî Kültür, 54: 10—13. COŞKUN, Menderes (2011). “Klasik Türk Şairinin Poetikası Üzerine”, Bilig, 56: 57— 80.
  • ÇAPAN, Pervin (1993). 18. Yüzyıl Tezkirelerinde Edebiyat Araştırma ve Tenkidi, (Yayımlanmamış Doktora Tezi), Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Elazığ.
  • ÇAVUŞOĞLU, Mehmed (1999). “16. Yüzyılda Divan Edebiyatı —Dîvan Edebiyatında Şiir Kavramı”, Osmanlı Divan Şiiri Üzerine Metinler, haz. Mehmet Kalpaklı, ss. 208— 217, İstanbul: Yapı ve Kredi Yayınları.
  • ÇETİNDAG, Yusuf (2002). “Eleştiri Terimleri Açısından Herat Mektebi Tezkirelerinin Anadolu Tezkirelerine Tesiri”, Bilig, 22: 109—131.
  • ÇETİNDAĞ, Yusuf (2002). ““Şiir Eleştirisi Açısından “Devletşah Tezkiresi’”, Akademik Araştırmalar Dergisi, 13: 187—201.
  • ÇETİNDAG, Yusuf (2005). “Biyografik Bilgi ve Şiir Eleşirisi Açısından “Çehâr Makâle’”, Bilig, 34: 145—169.
  • ÇETİNDAĞ, Yusuf (2015). “Divan Şiiri Poetikasında İlham ve Olağanüstülük”, Bizim Külliye, 65: 43—45.
  • ÇORAK, Reyhan (2007). “Divan Edebiyatı’nda Estetik Konusunda Yapılan Çalışmalar”, Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi, 5(9): 447—466.
  • DOĞAN, M. Nur (2007). “Nef’i’nin Şiirinde Poetika ve Sanat Ontolojisi”, Atatürk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi ürk-İslam Düşünce Tarihinde Erzurum Sempozyumu, Cilt 2, ss. 411—424, Erzurum.
  • DOĞAN, Muhammed Nur (1996). “Fuzülî’nin Poetikası”, İlmî Araştırmalar, 2: 47—72 DOĞAN, Muhammed Nur (2002). “Taşlıcalı Yahyâ’mn Yüsuf Zelîha’sında Şiirin Şiiri”, Eski Şiirin Bahçesinde, ss. 126—127, İstanbul: Ötüken Neşriyat.
  • ERBAY, Nezire (2015). “Klasik Şiirde Kadim Kelamdan “Söz’e”, Bizim Külliye, 65: 50—59.
  • ERBAY, Nezire (2015). “Klasik Türk Şiirinde Kıt“a ve Kıt“alardaki Poetik Söyleyişler”, Curr Res Soc Sci, (3): 52—62.
  • ERKAL, Abdulkadir (2009). “Divan Şiirinde Şebistân—ı Hayâl Tarzı Üzerine”, AÜ Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, 41: 35—45.
  • ERKAL, Abdulkadir (2009). Divan Şiiri Poetikası (] 7. Yüzyıl), Birleşik Dağıtım: Ankara.
  • ERKAL, Abdulkadir (2016). “Divan Şiirine Poetik Yaklaşımlar: Divan Şiirinde Saf Şiir Üslubu”, Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, 56: 923—939.
  • GÜR, Nagihan (2009). Latifi’nin Eleştirel Perspektifinden Osmanlı Divan Şiirinin Poetikası, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Bilkent Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
  • İSEN DURMUŞ, Tuba Işınsu (2007). “Fahriyeler Işığında Osmanlı Şiirinde İdeal Şairin Portresi”, Bilig, 43: 107—116.
  • KAPLAN, Mahmut (2001). “Sebk—i Hindi Şairlerinden Fehim, İsmeti, Nâilî ve Neşâtî’nin Divanlarına Göre Şair ve Şiir Hakkındaki Görüşleri”, Hece, Türk Şiiri Özel Sayısı (53—54—55).
  • KAPLAN, Mahmut (2010). Bakı' Güzellik-Aşk-Şiir, Ankara: Öncü Kitap. KAYA, Bayram Ali (2012). “Necati Bey’in Şiir Anlayışı”, Türk Kültürü İncelemeleri Dergisi, 27: 143—218.
  • KAZAN, Şevkiye (2004). “Divan Şiirinde Önemli Bir Leitmotif: Sühan Redifli Şiirler”, Çankaya Üniversitesi Journal ofArt and Science, 2(2): 75—104.
  • KILIÇ, Filiz ve Muhsin, MACİT (1992). “Divan Edebiyatında Poetika Denemeleri Tezkire Önsözleri”, Yedi İklim, 3: 28—33.
  • KILIÇ, Filiz (1998). XVII. Yüzyıl Tezkirelerinde Şair ve Eser Üzerine Değerlendirmeler, Ankara: Akçağ Yayınları.
  • KILIÇ, Mahmut Erol (2009). Sufi ve Şiir.“ Osmanlı TasavvufŞiirinin Poetikası, İstanbul: Insan Yayınları.
  • MENGİ Mine, (2000), “Divan Şiir Dilindeki Mana, Mazmun, Nükte Kelimeleri Üzerine Bir Değerlendirme”, Divan Şiiri Yazıları, ss. 30—44, Ankara: Akçağ Yayınları.
  • OKUYUCU, Cihan (2010). Divan Edebiyatı Estetiği, İstanbul: Kapı Yayınları.
  • ÖZTOPRAK, Nihat (2005). “Rühî’nin Şiir Anlayışı”, Türk Kültürü İncelemeleri Dergisi, 12: 101—136.
  • ÖZTOPRAK, Nihat. (2006), “Rühî’nin Şair Anlayışı”, Osmanlı Araştırmaları, XXVII: 93—122.
  • SARAÇ M. A. Yekta, (2000). “Klâsik Türk Edebiyatında Manada Orij inallik Meselesi”, Journal of Turkish Studies, 24(1): 229—235.
  • SAYAK, Bülent (2016). “Nedim ve Orhan Veli Üzerine Karşılaştırmalı Bir Okuma İfade Arayışı Üzerine Poetik Notlar”, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 9(42): 362—367.
  • SAZYEK, Hakan (2001). Şiir Üzerine Şiirler, İstanbul: Perşembe Kitapları. ŞENÖDEYICI, Özer (2006). “Nef’î’nin Bir Şiirinden Hareketle Divan Şiirinde Söz Kavramı”, Eğitim Dergisi, 77—78: 65—69.
  • ŞENTÜRK, Ahmet Atilla (2007). “Klâsik Şiiir Estetiği”, Türk Edebiyatı Tarihi I, haz. Talât Sait Halman vd., ss. 361—402, Istanbul: KTB Yayınları.
  • ŞENTÜRK Ahmet Atilla (2006). “Klasik Şiir Estetiği”, Türk Edebiyatı Tarihi, ed. Talat Sait Halman, ss. 349—390, Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları. TARLAN, Ali Nihad (1990). “Divan Edebiyatında San’at Telâkkisi”. Prof. Dr. Ali
  • Nihad Tarlan ’ın Makalelerinden Seçmeler, haz. Müjgan Cunbur, 45: 70—80, Ankara: AKM Yayını.
  • TILFARLIOĞLU, Musa (2016). “Edirneli Şevkî’nin Şair Anlayışı”, Asia Minor Studies, 4(7): 224—239.
  • TOLASA, Harun (1982). “Divan Şairlerinin Kendi Şiirleri Üzerine Düşünce ve Değerlendirmeleri”, Türk Dili ve Edebiyatı Araştırmaları Dergisi, ss. 15—46, İzmir: Ege Üniversitesi SBE Yayınları.
  • TOLASA, Harun (1999). “Klasik Edebiyatımızda Divan Önsöz (Dîbâce)leri; Lâmi’î Divanı Önsözü ve (Buna Göre) Divan Şiiri Sanat Görüşü”, Journal of Turkish Studies, 3: 385—402.
  • TOLASA, Harun (2002). Sehî, Latîfî ve Aşık Çelebi ezkirelerine Göre. 16. Yüzyılda Edebiyat Araştırma ve Eleştirisi, Ankara: Akçağ Yayınları.
  • TÖKEL, Dursun Ali (2003). “Divan Edebiyatında Eleştiri”, Hece Eleştiri Özel Sayısı, 77—78—79: 15—47.
  • TUNÇ, Semra (2000). “Muhibbî Dîvânında Şiir ve Şair ile İlgili Değerlendirmeler”, Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Türkiyat Araştırmaları Dergisi, 7: 265—283.
  • ÜNVER, İsmail (2002). “Divan Edebiyatında Şiir Dili”, Türkbilig, 3: 225—232.
  • YILDIZ, Sümeyye (2012). “Osman Nevres’in Güzelliğe, Şiire ve Şaire Bakışı”, Sosyal Araştırmalar Dergisi, 5(21): 240—248. Örnek Metinlerin Alındıkları Divanlar
  • Amrî Divanı (1970). haz. Mehmed Çavuşoğlu, İstanbul: İÜEF Yaymları. Bâkî Hayatı ve Şiirleri (1935). haz. Saadettin Nüzhet Ergun, İstanbul: Bozkurt Matbaası.
  • Fuzüli Divanı (1990). haz. Kenan Akyüz, Süheyl Beken, Sedit Yüksel, Müjğân Cunbur, Ankara: Akçağ Yayınları.
  • Hayâlî Divanı (1992). haz. Ali Nihad Tarlan, Ankara: Akçağ Yayınları.
  • Hayretî Divanı (1981). haz. Mehmed Çavuşoğlu— M. Ali Tanyeri, İstanbul: İÜEF Yayınları.
  • Helâki Divanı (1982). haz. Mehmed Çavuşoğlu, İstanbul: İÜEF Yayınları.
  • Muhibbî Divanı (1987). haz. Coşkun Ak, Ankara: KTB Yayınları.
  • Nev 'î Divanı (1977). haz. Mertol TULUM—M.Ali TANYERİ, İstanbul: İÜEF Yayınları.
  • Usülî Divanı (1990). haz. Mustafa İSEN, Ankara: Akçağ Yayınları.
  • Vasfî Divanı (1980). haz. Mehmed ÇAVUŞOĞLU, İstanbul: İÜEF Yayınları.
  • Taşlıcalı Yahyâ Bey Divanı (1977). haz. Mehmed ÇAVUŞOĞLU, İstanbul: İÜEF Yayınları. Yararlanılan Diğer Kaynaklar
  • BAYRAM, Yavuz (2001). Çiçeklerle Diğer Bitkilerin Divan Şiirine Yansımaları ve Anlam Çerçeveleri, (Yayımlanmamış Doktora Tezi), OMÜ Sosyal Bilimler Entitüsü, Samsun.
  • DEVELLİOĞLU, Ferit (1998). Osmanlıca Türkçe Ansiklopedik Lügat, Ankara: Aydın Kitabevi Yayınları.
  • ONAY, Ahmet Talât (1992). Eski Türk Edebiyatında Mazmünlar, haz. Cemal KURNAZ, Ankara: TDV Yayınları.
APA BAYRAM Y (2016). DİVAN ŞAİRLERİNİN ŞİİRLE İLGİLİ BENZETME VE İSTİARELERİ. , 1 - 35.
Chicago BAYRAM YAVUZ DİVAN ŞAİRLERİNİN ŞİİRLE İLGİLİ BENZETME VE İSTİARELERİ. (2016): 1 - 35.
MLA BAYRAM YAVUZ DİVAN ŞAİRLERİNİN ŞİİRLE İLGİLİ BENZETME VE İSTİARELERİ. , 2016, ss.1 - 35.
AMA BAYRAM Y DİVAN ŞAİRLERİNİN ŞİİRLE İLGİLİ BENZETME VE İSTİARELERİ. . 2016; 1 - 35.
Vancouver BAYRAM Y DİVAN ŞAİRLERİNİN ŞİİRLE İLGİLİ BENZETME VE İSTİARELERİ. . 2016; 1 - 35.
IEEE BAYRAM Y "DİVAN ŞAİRLERİNİN ŞİİRLE İLGİLİ BENZETME VE İSTİARELERİ." , ss.1 - 35, 2016.
ISNAD BAYRAM, YAVUZ. "DİVAN ŞAİRLERİNİN ŞİİRLE İLGİLİ BENZETME VE İSTİARELERİ". (2016), 1-35.
APA BAYRAM Y (2016). DİVAN ŞAİRLERİNİN ŞİİRLE İLGİLİ BENZETME VE İSTİARELERİ. Mavi Atlas, 0(7), 1 - 35.
Chicago BAYRAM YAVUZ DİVAN ŞAİRLERİNİN ŞİİRLE İLGİLİ BENZETME VE İSTİARELERİ. Mavi Atlas 0, no.7 (2016): 1 - 35.
MLA BAYRAM YAVUZ DİVAN ŞAİRLERİNİN ŞİİRLE İLGİLİ BENZETME VE İSTİARELERİ. Mavi Atlas, vol.0, no.7, 2016, ss.1 - 35.
AMA BAYRAM Y DİVAN ŞAİRLERİNİN ŞİİRLE İLGİLİ BENZETME VE İSTİARELERİ. Mavi Atlas. 2016; 0(7): 1 - 35.
Vancouver BAYRAM Y DİVAN ŞAİRLERİNİN ŞİİRLE İLGİLİ BENZETME VE İSTİARELERİ. Mavi Atlas. 2016; 0(7): 1 - 35.
IEEE BAYRAM Y "DİVAN ŞAİRLERİNİN ŞİİRLE İLGİLİ BENZETME VE İSTİARELERİ." Mavi Atlas, 0, ss.1 - 35, 2016.
ISNAD BAYRAM, YAVUZ. "DİVAN ŞAİRLERİNİN ŞİİRLE İLGİLİ BENZETME VE İSTİARELERİ". Mavi Atlas 7 (2016), 1-35.