Yıl: 2013 Cilt: 8 Sayı: 13 Sayfa Aralığı: 897 - 914 Metin Dili: Türkçe İndeks Tarihi: 29-07-2022

TÜRKÇEDE YARDIMCI FİİLLERİN MORFO-SEMANTİĞİ VE İŞLEVİ

Öz:
Türkçede yardımcı fiil konusunda yapılan çalışmaların sayısı son yıllarda artmaktadır. Çalışma sayısındaki artışa rağmen yardımcı fiillerin yapı, anlam ve işlev özellikleri konusunda birleştirici sonuçlara gidilememektedir. Geleneksel gramer anlayışının ortaya koyduğu betimsel yaklaşım üzerine inşa edilen çalışmalar, yardımcı fiillerin yapı özelliklerine yoğunlaşmaktadır. Özellikle yardımcı fiilleri birleşik fiiller başlığı altında ele alıp, yapı bakımından bir fiil türü olarak değerlendiren gramer anlayışının kendisinin gözden geçirmesi gerekmektedir. Çünkü işlevsel bir organizasyon olan dilde, dil unsurlarını tek yönüyle değerlendirmek, eğitim öğretim süreçlerinde sorunlara sebep olmaktadır. Sondan eklemeli bir dil olan Türkçede işlevli unsurlar ekleşen unsurlardır. Var oluşunu temel dil varlığı olan sözcüklerle birleşerek ortaya koyan işlevli unsurlar, Türkçenin sistematiğine uygun şekilde sürdürmektedir. Mevcut yapısında bulunmayan, ancak yeni ihtiyaçları karşılamak için kullanılmak zorunda olan işlevli unsur, yine Türkçenin bünyesinden çıkmaktadır. Bu makalede Türkçenin yardımcı fiilleri yapı, anlam ve işlev özellikleri bakımından incelenmiştir. Öncelikle Türkçe gramerlerinin fiil tanımı üzerinde durulup, sonrasında yardımcı fiiller ele alınıştır. Türkçenin tarihi dönemlerinde kullanılan yardımcı fiillerin de dâhil edildiği bir listeyle gösterilen tüm yardımcı fiillerin yapı, anlam ve işlevdeki özellikleri ayrı ayrı belirlendikten sonra işlevi konusuna vurgu yapılmış ve Türkçe gramerlerindeki yeri tespit edilmeye çalışılmıştır. Türkçede yardımcı fiilli yapılarda çekimli unsur olan fiildir ve biçim olarak fiil ancak işlev olarak sözcük özelliğinden uzaklaşmış yapım eki işlevli sözcüklerdir. Yapıları bakımından sözcük, işlevi bakımından da fiilleştirme gerçekleştirirler. Yardımcı fiilli yapılardaki sözcük birleşimi hadisesinden hareketle Türkçenin yardımcı fiil mantığını anlamak yeterli olmamaktadır. İşlev görmelerinden dolayı, bu yapıların hem adlandırılmalarında hem de gramerdeki yerlerinde bir düzenleme gerekmektedir. Yardımcı fiil vasfı kazanan fiillerin özelliklerinden hareketle aynı nitelikleri taşıyan fiillerin de gerekli durumlarda benzer işlevi görebileceklerine işaret edilen çalışmada, yardımcı fiilli yapıları oluşturan diğer unsur isim ve isim işlevli yapıların da üzerinde durulması gerektiğine dikkat çekilmiştir. Özellikle çekim ekli isimlerle beraber kullanılan fiillerin aynı işlevi görüp görmedikleri konusunda yeni çalışmalara ihtiyaç bulunmaktadır. Sonuçta bu çalışma, yardımcı fiillerin genel özelliklerine ve Türkçe gramer ve dil bilgisi kitaplarında üzerinde durulmayan işlevi konusuna dikkat çekmektedir. Konunun meraklılarına ve alana katkı sağlayacağı düşüncesiyle bu çalışma yapılmış ve bilim insanlarının ilgisine sunulmuştur
Anahtar Kelime:

THE FUNCTION AND MORPHO SEMANTICS OF AUXILIARY VERBS IN TURKISH

Öz:
The number of studies about auxiliary verbs in Turkish has increased recently. In spite of the increase in the number of the studies, there is a gap in the meaning, structural and functional sides of auxiliary verbs. Studies on traditional descriptive approach presented with common grammar understanding focus on structural side of auxiliary verb. Especially, grammar knowledge, dealing with auxiliary verbs under compound verbs but evaluating it as a kind of verb in structural side, should revise itself. Because assessing language elements in single side in language stated as a functional system, causes problems in teaching and learning process. Functional elements are compounded ones in Turkish as an agglutinative language. The functional elements presenting each existence by combining with words having fundamental language presence remain properly to the Turkish language system. The functional element which does not exist in its actual structure but necessary for answering the new requirements, are out of the Turkish language system. In this article, auxiliary verbs of Turkish are examined in view of structure, meaning and function features. Firstly, Turkish grammar of description of verbs is emphasized and then auxiliary verbs. At historical periods of Turkish using auxiliary verbs are added to a list and is emphasized to function issue after determining of all auxiliary verbs’ meaning, structure and function features and tried to determine in place of Turkish grammar. Auxiliary verbs is a verb that is finite in auxiliary verb in Turkish and they are sentences that are verbs as characteristics, but derivational morpheme as function that is far from its feature. They make sentence in terms of their structure, and make word in terms of their function. It is not enough to understand the logic of the derivational morpheme in Turkish from the event of compound word in the structures with derivational morpheme. Because of making function, these structures need an arrangement in both their classifying and their location in grammar. In conclusion, this study points out the general features of auxiliary verbs and the subject of its ignored function in the books of Turkish grammar and linguistics. By the aim of contributing to the people who are interested in the subject and to the field, this study is done and is provided to the scientists’ interest
Anahtar Kelime:

Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık
APA GEDIZLI M (2013). TÜRKÇEDE YARDIMCI FİİLLERİN MORFO-SEMANTİĞİ VE İŞLEVİ. , 897 - 914.
Chicago GEDIZLI MEHMET TÜRKÇEDE YARDIMCI FİİLLERİN MORFO-SEMANTİĞİ VE İŞLEVİ. (2013): 897 - 914.
MLA GEDIZLI MEHMET TÜRKÇEDE YARDIMCI FİİLLERİN MORFO-SEMANTİĞİ VE İŞLEVİ. , 2013, ss.897 - 914.
AMA GEDIZLI M TÜRKÇEDE YARDIMCI FİİLLERİN MORFO-SEMANTİĞİ VE İŞLEVİ. . 2013; 897 - 914.
Vancouver GEDIZLI M TÜRKÇEDE YARDIMCI FİİLLERİN MORFO-SEMANTİĞİ VE İŞLEVİ. . 2013; 897 - 914.
IEEE GEDIZLI M "TÜRKÇEDE YARDIMCI FİİLLERİN MORFO-SEMANTİĞİ VE İŞLEVİ." , ss.897 - 914, 2013.
ISNAD GEDIZLI, MEHMET. "TÜRKÇEDE YARDIMCI FİİLLERİN MORFO-SEMANTİĞİ VE İŞLEVİ". (2013), 897-914.
APA GEDIZLI M (2013). TÜRKÇEDE YARDIMCI FİİLLERİN MORFO-SEMANTİĞİ VE İŞLEVİ. Turkish Studies (Elektronik), 8(13), 897 - 914.
Chicago GEDIZLI MEHMET TÜRKÇEDE YARDIMCI FİİLLERİN MORFO-SEMANTİĞİ VE İŞLEVİ. Turkish Studies (Elektronik) 8, no.13 (2013): 897 - 914.
MLA GEDIZLI MEHMET TÜRKÇEDE YARDIMCI FİİLLERİN MORFO-SEMANTİĞİ VE İŞLEVİ. Turkish Studies (Elektronik), vol.8, no.13, 2013, ss.897 - 914.
AMA GEDIZLI M TÜRKÇEDE YARDIMCI FİİLLERİN MORFO-SEMANTİĞİ VE İŞLEVİ. Turkish Studies (Elektronik). 2013; 8(13): 897 - 914.
Vancouver GEDIZLI M TÜRKÇEDE YARDIMCI FİİLLERİN MORFO-SEMANTİĞİ VE İŞLEVİ. Turkish Studies (Elektronik). 2013; 8(13): 897 - 914.
IEEE GEDIZLI M "TÜRKÇEDE YARDIMCI FİİLLERİN MORFO-SEMANTİĞİ VE İŞLEVİ." Turkish Studies (Elektronik), 8, ss.897 - 914, 2013.
ISNAD GEDIZLI, MEHMET. "TÜRKÇEDE YARDIMCI FİİLLERİN MORFO-SEMANTİĞİ VE İŞLEVİ". Turkish Studies (Elektronik) 8/13 (2013), 897-914.