MUSUL ZENGİ ATABEGİ II. SEYFEDDİN GÂZİ’NİN , ATHENA BETİMLİ SİKKELERİ
Yıl: 2014 Cilt: 9 Sayı: 10 Sayfa Aralığı: 1071 - 1082 Metin Dili: Türkçe İndeks Tarihi: 29-07-2022
MUSUL ZENGİ ATABEGİ II. SEYFEDDİN GÂZİ’NİN , ATHENA BETİMLİ SİKKELERİ
Öz: Bu makalede Musul Zengi atabegi II. Seyfeddin Gâzi'nin , Mardin Müzesi Envanterine kayıtlı, 575 yılında, el-Cezire ve Nesîbin (Nusaybin)'de basılmış bir grup sikkesi ele alınmıştır. Bu grubun özellikle üzerinde durulma nedeni sikkenin ön yüzünde yer alan Athena büstü örneklerinin, daha önce M.Ö. 3. yüzyılda basılan Antik Side kenti tetradrahmilerinde görülmesidir. Sikkenin arka yüz yazıtında ise melike ait unvan ve şecere bağlantıları ile dönemin halifesinin isminin geçiyor olması siyasal bağlantılara da işaret etmektedir. Zengiler, 12. ve 13. yüzyıllarda Halep ve Musul merkez olmak üzere el-Cezire Doğu Anadolu ve Suriye'de hüküm sürmüş olan bir atabegliktir. İlk hükümdarı İmadeddin Zengi'dir. 1169-70 yılına gelindiğinde ise Musul Zengi atabegi Mevdûd; öldükten sonra yerine oğlu II. Seyfeddin Gâzi geçmiştir. Böylece II. Seyfeddin Gâzi'nin Musul atabegliği dönemi başlamıştır. Seyfeddin Gâzi'nin sikkesinde yer bulan betim, -Athena- adalet, doğruluk ve bilgelik için savaşan bir tanrıçadır. Tasvirlerde genellikle başında miğfer, sol elinde ise ortasında Medusa başı bulunan bir kalkan tutar. Side Antik kentinde M.Ö. 3. yüzyıl sonunda basılan sikkelerin ön yüzündeki Athena, betimi ile Seyfeddin Gâzi'nin sikkesinin ön yüz Athena büstleri benzerdir. Seyfeddin Gâzi Musul'da ikamet ediyor olmasına rağmen Athena tipli sikkelerini el-Cezire ve Nesîbin'de bastırmıştır. Bu şehirlerin Artuklu egemenliğinde bulunan Hisn-ı Keyfa ve Mardin şehirlerine yakınlığı düşünüldüğünde, bölgede Artukluların Antik benzeri sikkelerine bir alternatif oluşturma çabası düşünülebilir. Unutulmamalıdır ki kardeşlik hukuku yanında, bölgedeki Türkmen devletleri arasında siyasal ve ekonomik bir yarış bütün hızıyla devam etmektedir. Seyfeddin Gâzi sikkelerini, ticari bir malzeme ve iletişim kaynaklarının kısıtlı olduğu Orta Çağ ortamında bir bilgi kaynağı ve propaganda aracı olarak kullanmıştır. Sikkesinde politik ve dinî propaganda yöntemlerine yer verdiği gibi, kendisini layık gördüğü unvanlarla kahraman ataları ile de özdeşleştirmiştir
Anahtar Kelime: THE COINS IN ATHENA TYPE BELONG TO SEYFEDDIN GÂZİ II, MOSUL ZENGID ATABEQ (565-576/1170-1180)
Öz: In this article, a group of coins that belongs to Seyfeddin Gâzi II ,the atabeq of Mosul Zengid and that registered in Mardin Museum Inventory printed in the year of 575 in alJazeera and Nesibe (Nusaybin) has been discusses. The reason why it is focused on especially this group is the samples of Athena bust that is on the face of the coin have not been seen before in the tetradrachms of ancient town of Side printed in B.C. 3rd century. In the back inscriptions, being written of the pedigree links belonging to the melik (king) and the name of the caliph of the time indicate the political connections. The Zengids is an atabeq state ruled especially in Aleppo and Mosul including al-Jazeera, Eastern Anatolia and Syria in the 12th and 13th centuries. The first ruler was İmadedin Zengi. When it comes to the year 1169-70, after the death of Mawdud, atabeq of Mosul Zeng; his son, Seyfeddin II succeed to the throne. Thus, Seyfeddin II began to be the Atabeq of Mosul. -Athena- that is seen on the coin of Seyfeddin Gâzi, is a goddess fighting for justice, truth and wisdom is a goddess. He is generally depicted as having a helmet on her left head, and holding a shield in the middle of which there is a Medusa head. In the ancient town of Side, the depiction of Athena on the face of the coins printed at the end of BC 3rd century, and the front side Athena bust of the coins belonging to Seyfeddin Gâzi are the same. Although Seyfeddin Gâzi was residing in Mosul, he printed his coins with Athena type in al-Jazeera and Nesibe. When the closeness of this town to Hisn-ı Keyfa and Mardin under the sovereignty of Artukid is considered, it can be thought as an effort to create an alternative to the ancient like coins belonging to Artukids. It should be noted that besides the brotherhood of law, political and economic race between the Turkomen governments in the region continues at a brisk pace. Seyfeddin Gâzi used his coins in an atmosphere of the Middle Ages in which the trading materials and communications resources were limited as an information source and a propaganda tool. His coins also included in the political and religious propaganda methods, and he was identified with his hero ancestors with the titles deemed worthy for himself
Anahtar Kelime: Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık
- ALPTEKİN C., “Atabeg”, Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, 4. Cilt, 1988, s. 39-40.
- ALPTEKİN C., “Zengi”, İslam Ansiklopedisi, C. 13, İstanbul 1978, s. 526.
- ALTAN S., Grek Sikkeleri, Arkeoloji ve Sanat Yayınları, İstanbul, 1993.
- ARTUK İ. ve C. ARTUK, Artukoğulları Sikkeleri, Sümer Kitabevi, İstanbul, 1993.
- ARTUK İ. ve C. Artuk, İstanbul Arkeoloji Müzeleri Teşhirdeki İslami Sikkeler Katalogu, C. I, İstanbul, MEB, 1970.
- BEZER G. Ö., “Zengiler (1127-1233)”, Türkler, C. 4, H. C. Güzel, K. Çiçek, S. Koca, (ed) Yeni Türkiye Yayınları, Ankara 2002, s. 803.
- CÖMERT B., Mitoloji ve İkonografi, 2. baskı, Cantekin Matbaası, Ankara, 2008.
- DEMİRKENT I., Urfa Haçlı Kontluğu Tarihi (1118-1146), TTK Basımevi, Ankara, 1987.
- ERHAT A., Mitoloji Sözlüğü, 17. baskı, Remzi Kitabevi, İstanbul, 2010.
- EROL A., Ancient History, Numismatics and Epigraphy in the Mediterranean World, Studies in Memory of Clemens E. Bosch and Sabahat Atlan and in Honour of Nezahat Baydur, Oğuz Tekin, (ed) “Burdur Arkeoloji Müzesi’ndeki Bronz Amyntas Sikkeleri”, İstanbul, 2009, s.148-149.
- GÖK H. İ., Musul Atabegliği Zengiler (Musul Kolu 1146-1233), AÜ Sos. Bil. Ens., Yayınlanmamış Doktora Tezi, Ankara, 2001.
- HEAD B. V., A Catalogue of the Greek Coins in The Britisih Museum, Catalogue of the Greek Coins in of Ionia, London, 1892.
- HEAD B. V., A Guide to the Principal Gold and Silver, Coins of the Ancients, third edition, London, 1889.
- HİLL G. F., A Catalogue of the Greek Coins in the British Museum, Catalogue of the Greek Coins of Lycia, Pamphlylia, and Pisidia,Volume 19, Printed by Gilbert and Rivington Ld., London, 1897.
- İbn al-Âdim, Buğyat At-Talab fi Tarih Halab (Selçuklularla İlgili Hâltercümeleri), Yay. A. Sevim, TTK Basımevi, Ankara, 1976.
- İsmâil Galib, Müze-i Hümayun, Meskûkât-ı İslamiyye Kısmından Meskûkât-ı Türkmaniye Katalogu, Benî Artuk, Benî Zengi, Füruu Atabekiye, Mülûk-i Eyûbiye Meyafârikin, Mihran Matbaası, Kostantiniye, 1311.
- KÖPRÜLÜ F., “Ata”, İslam Ansiklopedisi, C. 1, 5. Baskı, İstanbul, 1978 s. 711-718.
- MORRİSSON C., Antik Sikkeler Bilimi Nümismatik “Genel Bir Bakış”, çev. Z. Ç. Öğün, Arkeoloji ve Sanat Yayınları, İstanbul, 2002.
- ÖZTÜRK M., Irak Selçuklu Atabegleri, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İÜ Sos. Bil. Ens., İstanbul, 2004.
- POOLE S. L., Catalogue of Oriental Coins in the Biritish Museum, The Coins of the Turkuman Houses of Seljook, Urtuk, Zengee, Vol. III, Classes X-XIV, Printed by Order of the Trustees, Forni Editore, London, 1877.
- SPENGLER W. ve W. G. SAYLES, Turkoman Figural Bronze Coins and Their Iconography, Vol. II, The Zengids, Lodi, Clio’s Cabinet, Wisconsin, 1992.
- UYKUR R., Artuklu Sikkelerinde Yazı ve Süsleme Kompozisyonu, Gazi Üniversitesi, Sos. Bil. Ens., Sanat Tarihi Bilim Dalı, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Ankara, 2010.
- YÜREKLİ T., “Atabeg İmâdeddîn Zengî’nin Şahsî Hayatı”, Nüsha, Yıl: 9, S. 28, 2009/I, s. 113.
| APA | UYKUR R (2014). MUSUL ZENGİ ATABEGİ II. SEYFEDDİN GÂZİ’NİN , ATHENA BETİMLİ SİKKELERİ. , 1071 - 1082. |
| Chicago | UYKUR RAMAZAN MUSUL ZENGİ ATABEGİ II. SEYFEDDİN GÂZİ’NİN , ATHENA BETİMLİ SİKKELERİ. (2014): 1071 - 1082. |
| MLA | UYKUR RAMAZAN MUSUL ZENGİ ATABEGİ II. SEYFEDDİN GÂZİ’NİN , ATHENA BETİMLİ SİKKELERİ. , 2014, ss.1071 - 1082. |
| AMA | UYKUR R MUSUL ZENGİ ATABEGİ II. SEYFEDDİN GÂZİ’NİN , ATHENA BETİMLİ SİKKELERİ. . 2014; 1071 - 1082. |
| Vancouver | UYKUR R MUSUL ZENGİ ATABEGİ II. SEYFEDDİN GÂZİ’NİN , ATHENA BETİMLİ SİKKELERİ. . 2014; 1071 - 1082. |
| IEEE | UYKUR R "MUSUL ZENGİ ATABEGİ II. SEYFEDDİN GÂZİ’NİN , ATHENA BETİMLİ SİKKELERİ." , ss.1071 - 1082, 2014. |
| ISNAD | UYKUR, RAMAZAN. "MUSUL ZENGİ ATABEGİ II. SEYFEDDİN GÂZİ’NİN , ATHENA BETİMLİ SİKKELERİ". (2014), 1071-1082. |
| APA | UYKUR R (2014). MUSUL ZENGİ ATABEGİ II. SEYFEDDİN GÂZİ’NİN , ATHENA BETİMLİ SİKKELERİ. Turkish Studies (Elektronik), 9(10), 1071 - 1082. |
| Chicago | UYKUR RAMAZAN MUSUL ZENGİ ATABEGİ II. SEYFEDDİN GÂZİ’NİN , ATHENA BETİMLİ SİKKELERİ. Turkish Studies (Elektronik) 9, no.10 (2014): 1071 - 1082. |
| MLA | UYKUR RAMAZAN MUSUL ZENGİ ATABEGİ II. SEYFEDDİN GÂZİ’NİN , ATHENA BETİMLİ SİKKELERİ. Turkish Studies (Elektronik), vol.9, no.10, 2014, ss.1071 - 1082. |
| AMA | UYKUR R MUSUL ZENGİ ATABEGİ II. SEYFEDDİN GÂZİ’NİN , ATHENA BETİMLİ SİKKELERİ. Turkish Studies (Elektronik). 2014; 9(10): 1071 - 1082. |
| Vancouver | UYKUR R MUSUL ZENGİ ATABEGİ II. SEYFEDDİN GÂZİ’NİN , ATHENA BETİMLİ SİKKELERİ. Turkish Studies (Elektronik). 2014; 9(10): 1071 - 1082. |
| IEEE | UYKUR R "MUSUL ZENGİ ATABEGİ II. SEYFEDDİN GÂZİ’NİN , ATHENA BETİMLİ SİKKELERİ." Turkish Studies (Elektronik), 9, ss.1071 - 1082, 2014. |
| ISNAD | UYKUR, RAMAZAN. "MUSUL ZENGİ ATABEGİ II. SEYFEDDİN GÂZİ’NİN , ATHENA BETİMLİ SİKKELERİ". Turkish Studies (Elektronik) 9/10 (2014), 1071-1082. |
