Yıl: 2018 Cilt: 1 Sayı: 22 Sayfa Aralığı: 9 - 27 Metin Dili: Türkçe İndeks Tarihi: 24-06-2019

MENÂKIB U TEVÂRÎH-İ ÂL-İ OSMAN’DAKİ ÖLÜM KAVRAMSAL ALANIYLA İLGİLİ SÖZLER VE UYGULAMALAR

Öz:
Bu çalışmada Derviş Ahmed Âşıkî tarafından 15. yüzyılda yazılmış, Âşık Paşazade Tarihi olarakda bilinen Menâkıb u Tevârîh-i Âl-i Osman’daki ölüm kavramsal alanı çerçevesinde ortaya çıkansözler ve uygulamalar üzerinde durulmuş; ölüm kavramsal alanıyla ilgili sözler, toplumsal açıdanMüslümanlar ve kâfirler için kullanılan sözler; üst tabakadan ve alt tabakadan kişiler için kullanılansözler; çıkarımsal anlama dayalı, metaforik ve metonimik sözler gibi gruplara ayrılarak incelenmiştir.Yazar Âşık Paşazade’nin ve zaman zaman sözü devrettiği diğer anlatıcıların kendi toplumsalgruplarına ait insanlar öldüğünde farklı, diğer toplumsal gruplardan insanlar öldüğünde farklı sözlerkullandıkları görülür. Bu ayrım temel olarak Müslümanlar ve kâfirler şeklinde belirlenebilir. Bey,kumandan gibi üst sosyal tabakadan kişiler için kullanılan sözlerle sıradan kişiler için kullanılansözler de farklılık göstermektedir. Bu farklılık bir kişinin ölümünün bildirimiyle toplu ölümlerinbildiriminde de kendini göstermektedir. Menâkıb u Tevârîh-i Âl-i Osman’da ölüm için kullanılan çoksayıda çıkarımsal anlama dayalı, metaforik ve metonimik sözler de tespit edilmiştir.
Anahtar Kelime:

Konular: Sanat

The Words and Practices about Death Conceptual Area in Menâkıb u Tevârîh-i Âl-i Osman

Öz:
In this paper, it is focused on the words and practices about death conceptual area inMenâkıb u Tevârîh-i Âl-i Osman(The History of Âşık Paşazade)was written by Derviş Ahmed Âşıkî in the 15th century. Words about the concept of death in Menâkıb u Tevârîh-i Âl-i Osman are classified as the words used for Muslims and infidels in social terms; the words used for the people from the upper layer and the lower layer; and the metaphorical and metonymic words based on inferential meaning. It is seen that the authorÂşık Paşazade and occasionally the other narrators to whom he transfers the expressions used different words for a person who belonged to their social groups and for others. This distinction can be basically defined as Muslims and infidels. The words used also differ for persons who belong to the upper layer and respected, like bey and the commander, and for ordinary persons. This difference also manifests itself in the declaration of mass deaths and of the death of a single person. A lot of metaphoric and metonymic words and also the words based on inferential meanings used for death have also been identified in Menâkıb u Tevârîh-i Âl-i Osman.
Anahtar Kelime:

Konular: Sanat
Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık
  • ATALAY, Besim (1998-1999), Divanü Lûgat-it-Türk Tercümesi (I-IV), Ankara: TDK Yayınları.
  • CLAUSON, Sir Gerard (1972), An Etymological Dictionary of Pre-Thirteenth-Century Turkish, Oxford: The Clarendon Press.
  • DEMİRTAŞ, Ahmet (2010), Karahanlı Türkçesinde Ölümle İlgili Ad Aktarmaları. Uçmağa Varmak Kitabı, İstanbul: Kitabevi, 41-66.
  • ERCİLASUN, Ahmet Bican (2002), Türkçede öl- Fiili Üzerine. Kafalı Armağanı, Ankara: Akçağ Yayınları, 47-50.
  • DİLEK, Figen (2007), Altay Türkçesinde Ölüm Kavramını Anlatan Sözler ve Söz Kalıpları. Bilig, Yaz, Sayı: 42, 177-190.
  • KALA, Ayşenur (2015), Aşıkpaşazâde Tarihi, İstanbul: Kamer Yayınları.
  • KOCASAVAŞ, Yıldız (1998), Türkçenin Tarihî Dönemlerinde Ölüm Kavramının İfadesi, Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi, S. 29, İstanbul.
  • ROUX, Jean-Paul (1999), Eskiçağ ve Ortaçağda Altay Türklerinde Ölüm (çeviren: Aykut Kazancıgil), İstanbul: Kabalcı Yayınları.
  • SAĞOL-YÜKSEKKAYA, Gülden (2010), Türklerde Ölümün Algılanışı ‘Ölmek Karşılığı Kullanılan Kelimelerden Hareketle, Uçmağa Varmak Kitabı, (editörler: Emine Gürsoy-Naskali, Gülden Sağol-Yüksekkaya), İstanbul: Kitabevi.
  • TEKİN, Talat (1988), Orhon Yazıtları, Ankara: TDK Yayınları.
  • TUNA, Osman Nedim (1960), Köktürk Yazıtlarında “Ölüm” Kavramı İle İlgili Kelimeler ve “Kergek bol-” Deyiminin İzahı. VIII. Türk Dil Kurultayında Okunan Bildiriler 1957, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları, 131-148.
  • USTA-AYAZ, Nazan (2009), Tarihi Türk Şivelerinde Ölüm Kavramının Anlambilimsel Yönden İncelenmesi, OMÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Doktora Tezi.
  • VEINSTEIN, Gilles (2011), Osmanlılar ve Ölüm (çeviren: Elâ Güntekin), İstanbul: İletişim Yayınları.
  • YAVUZ, Kemal, SARAÇ, Mehmet Ali Yekta (2003), Aşıkpaşazâde: Osmanoğullarının Tarihi, İstanbul: K Kitaplığı.
APA YAYLAGÜL ÜSTÜNEL Ö (2018). MENÂKIB U TEVÂRÎH-İ ÂL-İ OSMAN’DAKİ ÖLÜM KAVRAMSAL ALANIYLA İLGİLİ SÖZLER VE UYGULAMALAR. , 9 - 27.
Chicago YAYLAGÜL ÜSTÜNEL Özen MENÂKIB U TEVÂRÎH-İ ÂL-İ OSMAN’DAKİ ÖLÜM KAVRAMSAL ALANIYLA İLGİLİ SÖZLER VE UYGULAMALAR. (2018): 9 - 27.
MLA YAYLAGÜL ÜSTÜNEL Özen MENÂKIB U TEVÂRÎH-İ ÂL-İ OSMAN’DAKİ ÖLÜM KAVRAMSAL ALANIYLA İLGİLİ SÖZLER VE UYGULAMALAR. , 2018, ss.9 - 27.
AMA YAYLAGÜL ÜSTÜNEL Ö MENÂKIB U TEVÂRÎH-İ ÂL-İ OSMAN’DAKİ ÖLÜM KAVRAMSAL ALANIYLA İLGİLİ SÖZLER VE UYGULAMALAR. . 2018; 9 - 27.
Vancouver YAYLAGÜL ÜSTÜNEL Ö MENÂKIB U TEVÂRÎH-İ ÂL-İ OSMAN’DAKİ ÖLÜM KAVRAMSAL ALANIYLA İLGİLİ SÖZLER VE UYGULAMALAR. . 2018; 9 - 27.
IEEE YAYLAGÜL ÜSTÜNEL Ö "MENÂKIB U TEVÂRÎH-İ ÂL-İ OSMAN’DAKİ ÖLÜM KAVRAMSAL ALANIYLA İLGİLİ SÖZLER VE UYGULAMALAR." , ss.9 - 27, 2018.
ISNAD YAYLAGÜL ÜSTÜNEL, Özen. "MENÂKIB U TEVÂRÎH-İ ÂL-İ OSMAN’DAKİ ÖLÜM KAVRAMSAL ALANIYLA İLGİLİ SÖZLER VE UYGULAMALAR". (2018), 9-27.
APA YAYLAGÜL ÜSTÜNEL Ö (2018). MENÂKIB U TEVÂRÎH-İ ÂL-İ OSMAN’DAKİ ÖLÜM KAVRAMSAL ALANIYLA İLGİLİ SÖZLER VE UYGULAMALAR. Gazi Türkiyat, 1(22), 9 - 27.
Chicago YAYLAGÜL ÜSTÜNEL Özen MENÂKIB U TEVÂRÎH-İ ÂL-İ OSMAN’DAKİ ÖLÜM KAVRAMSAL ALANIYLA İLGİLİ SÖZLER VE UYGULAMALAR. Gazi Türkiyat 1, no.22 (2018): 9 - 27.
MLA YAYLAGÜL ÜSTÜNEL Özen MENÂKIB U TEVÂRÎH-İ ÂL-İ OSMAN’DAKİ ÖLÜM KAVRAMSAL ALANIYLA İLGİLİ SÖZLER VE UYGULAMALAR. Gazi Türkiyat, vol.1, no.22, 2018, ss.9 - 27.
AMA YAYLAGÜL ÜSTÜNEL Ö MENÂKIB U TEVÂRÎH-İ ÂL-İ OSMAN’DAKİ ÖLÜM KAVRAMSAL ALANIYLA İLGİLİ SÖZLER VE UYGULAMALAR. Gazi Türkiyat. 2018; 1(22): 9 - 27.
Vancouver YAYLAGÜL ÜSTÜNEL Ö MENÂKIB U TEVÂRÎH-İ ÂL-İ OSMAN’DAKİ ÖLÜM KAVRAMSAL ALANIYLA İLGİLİ SÖZLER VE UYGULAMALAR. Gazi Türkiyat. 2018; 1(22): 9 - 27.
IEEE YAYLAGÜL ÜSTÜNEL Ö "MENÂKIB U TEVÂRÎH-İ ÂL-İ OSMAN’DAKİ ÖLÜM KAVRAMSAL ALANIYLA İLGİLİ SÖZLER VE UYGULAMALAR." Gazi Türkiyat, 1, ss.9 - 27, 2018.
ISNAD YAYLAGÜL ÜSTÜNEL, Özen. "MENÂKIB U TEVÂRÎH-İ ÂL-İ OSMAN’DAKİ ÖLÜM KAVRAMSAL ALANIYLA İLGİLİ SÖZLER VE UYGULAMALAR". Gazi Türkiyat 1/22 (2018), 9-27.