Türkiye’de ve Türkiye Dışında Ermeniler (1923-1945)
Yıl: 2017 Cilt: 15 Sayı: 22 Sayfa Aralığı: 63 - 110 Metin Dili: Türkçe İndeks Tarihi: 14-01-2019
Türkiye’de ve Türkiye Dışında Ermeniler (1923-1945)
Öz: Türkiye’de yaşayan Ermeniler, Cumhuriyet döneminde (1923-1945)ciddi anlamda zararlı bir faaliyet içerisinde olmamıştır. Aksine bazıolaylar karşısında olumlu tavır takındıkları görülmektedir. Fakat Türkiyedışında yaşayan Ermeniler, Lozan’da kendi davalarını destekleyecek birkarar aldıramayınca, bulundukları ülkelerde Türkiye ve Türkler aleyhindebir çok faaliyette bulunarak, öncelikli olarak örgütlenmeye çalışmıştır.Ancak II. Dünya Savaşı’ndan önceki dönemde Ermeni hareketleri,Türkiye’ye yönelmiş ve İngiltere desteğini, Fransa hoşgörürlüğünü hattadesteğini arkasına almış Kürt isyanlarının ortağı olma çabaları içerisindegeçmiştir. Bu nedenle amaçlanan örgütlenme bu dönemde gerçekanlamda sağlanamamıştır. Savaş esnasında Avrupa’da, ABD’de ve GüneyAmerika’daki Ermeni gruplarının dikkate değer bir hareketine rastlamakmümkün değildir. Örgütlenme ve kamuoyunu etkileme faaliyetleri savaşınağır şartları içerisinde başarılı olamamıştır.II. Dünya Savaşı döneminde Almanya’nın Ortadoğu üzerindekiemelleri, Türkiye’yi işgal etmeden hakimiyeti altına alma hedefleri, bubölgede yaşayan toplumlarla ilişki kurmasını gerekli kılmıştır. Fransave Amerika’daki Ermeni grupları ilk defa savaş sırasında örgütlenme veörgütlerarası koordinasyonu sağlama ihtiyacı ile karşılaşmışlardır. Dinkonusu kesin ve kararlı hatlar şeklinde belirgin bir hale gelmiş ve her ikidini merkez birbirinden tamamen ayrılmıştır. Hınçak ve Taşnak grupları biraraya gelerek, ileride Ermeni davasının nasıl çözümlenebileceği hakkındagörüş birliğine varmak istemiştir. Bu dönemde Sovyet isteklerine paralelolarak gelişen Ermeni talepleri, Türkiye’nin konuyu ciddi bir şekilde vekesin bir kararla reddetmesi, her türlü ihtimali göze alması sonunda etkisizhale getirilmiştir.
Anahtar Kelime: Konular:
Armenians in Turkey and Outside Turkey (1923-1945)
Öz: The Armenians living in Turkey did not have any serious harmful activities during the Republican period (1923-1945). On the contrary, it is observed that positive attitudes are observed in the face of some events. However, when the Armenians living outside Turkey failed to make a decision to support their case in Lausanne, they tried to organize primarily by doing activities against Turkey and Turks in their countries. However, in the period before World War II, the Armenian movements were directed towards Turkey and passed through efforts to become a partner of Kurdish rebellions, which took British support, French tolerance and even support. For this reason, the intended organization was not realized in this period in a real sense. During the war it is not possible to find a remarkable movement of Armenian groups in Europe, the United States and South America. Organizing and influencing the public have not been successful in the severe conditions of war. During World War II, Germany’s ambitions on the Middle East, its goal of dominating Turkey without invading it, required it to relate to the societies living in this region. Armenian groups in France and America met for the first time with the need to organize and organize coordination during the war. The religion became clear and decisive, and both religious centers were completely separated from each other. The Hinchak and Dashnak groups came together and sought to reach a consensus on how the future Armenian case could be resolved. The Armenian demands that developed in parallel with the Soviet demands in this period have been neutralized by the fact that Turkey rejects the subject seriously and with a definite decision.
Anahtar Kelime: Konular:
Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık
- Soysal, İsmail, Tarihçeleri ve Açıklamaları ile Birlikte Türkiye’nin Siyasal Andlaşmaları (1920-1945), C. I, Ankara 1983.
- Sökmen, Tayfur, Hatay’ın Kurtuluşu İçin Harcanan Çabalar, Ankara 1978.
- Şimşir, Bilâl N., Ermeni Meselesi, 1774-2005, İstanbul 2007.
- Şimşir, Bilâl N., “Amerika’da Ermeni Propagandası ve Büyükelçi Ahmet Rüstam Bey”, Ermeni Araştırmaları, S. 2, Haziran-Temmuz Ağustos 2001.
- Şimşir, Bilâl N., “Amerika’da Ermeni Lobisi ve Lozan Antlaşması Kavgası (1923-1927)”, Ermeni Araştırmaları, S. 3, Eylül-Ekim-Kasım Ankara 2001,
- Sarınay, Yusuf, “Atatürk’ün Hatay Politikası-1 (1936-1938)”, Atatürk Dönemi Türk Dış Politikası- Makaleler-, Haz., Berna Türkdoğan, Ankara 2000.
- Saray, Mehmet, Ermenistan ve Türk-Ermeni İlişkileri, İstanbul 2003.
- Özdemir, H., Çiçek, K., vd., Ermeniler: Sürgün ve Göç, Ankara 2004.
- Öke, Mim Kemal, Ermeni Sorunu 1914-1923, Ankara 1991.
- Meray, Seha L., Lozan Barış Konferansı, Tutanaklar-Belgeler, İkinci Takım, C. II, (8), 3. Baskı, İstanbul 2001.
- Mazıcı, Nuşen Belgelerle Uluslararası Rekabette Ermeni Sorunu’nun Kökeni 1878-1918, İstanbul 1987.
- Macar, Elçin, “Yunanistan Ermenileri”, Ermeni Araştırmaları 2. Türkiye Kongresi Bildirileri, C. II, Ankara 2007.
- Laçiner, Sedat, Ermeni Sorunu, Diaspora ve Türk Dış Politikası, Ankara 2008.
- Köprülü, Fuad, Türk Edebiyatı’nın Ermeni Edebiyatı Üzerindeki Te’sirleri, Edebiyat Araştırmaları I, Ötüken Yayınları, İstanbul 1989.
- Kantarcı, Şenol, “ABD ve Kanada’da Ermeni Diasporası: Kuruluşlar ve Faaliyetleri”, Ermeni Araştırmaları, S. 3, Eylül-Ekim-Kasım 2001, Ankara.
- Kandemir, (Feridun), Atatürk’e İzmir Suikastinden Ayrı 11 Suikast, İstanbul 1955.
- Kaçaznuni, Ovanes, Taşnak Partisi’nin Yapacağı Bir Şey Yok, İstanbul 2006.
- İlter, Erdal, “Lübnan’da Ermeni Diasporası”, Ermeni Araştırmaları, S. 3, Eylül-Ekim-Kasım 2001, Ankara, s. 119-130.
- Hüdavendigar Onur, Ermeni Portreleri, Millet-i Sadıka’dan Hayk’ın Çocuklarına – 2, İstanbul 1999.
- http://tr.wikipedia.org/wiki/Eliza_Binemeciyan
- http://en.wikipedia.org/wiki/Zartonk_(daily)
- http://en.wikipedia.org/wiki/Housaper.
- http://en.wikipedia.org/wiki/Aztag_(daily)
- http://en.wikipedia.org/wiki/Armenians_in_Egypt.
- http://en.wikipedia.org/wiki/Armenians_in_Cyprus
- http://en.wikipedia.org/wiki/Arev_(daily).
- http://en.wikipedia.org/wiki/Ararad_(daily)
- http://en.wikipedia.org/wiki/Alik.
- http://asbarez.com/about/
- http://arsiv.sabah.com.tr/01.12.2007. (Gündem: Stalin’in Türkiye Sırrı). 18.04.2017.
- http://adanakulturdernegi.org/dizi-yaz%C4%B1-ve-r%C3%B6portajlar/index.php?option=com_ content&view=article&id=371&catid=95&Itemid=310 (Mahmut Rişvanoğlu, Erivan Kürdoloji Okulu). 18.04.2017
- Gürün, Kamuran, Ermeni Dosyası, Ankara 1983.
- Görgülü, İsmet, Atatürk’ten Ermeni Konusu- Belgelerle, İstanbul 2006.
- Gentizon, Paul, Mustafa Kemal ve Uyanan Doğu, Ankara 1983.
- Gencer, Ali İhsan, - Özel, Sabahattin, Türk İnkılap Tarihi, İstanbul 1999.
- Erat, Muhammet, “1909 Adana Ermeni Olaylarının Antakya ve Havalisine Etkisi”, IV. Hatay Tarih ve Folklor Sempozyumu (18-19 Ekim 1996) Bildirileri, (Ayrı Basım), Antakya 1997.
- (Dilaçar), Agop Martayan, “Türk, Sümer ve Hint-Avrupa Dilleri Arasındaki Rabıtalar”, Birinci Türk Dil Kurultayı - Tezler ve Müzakere Zabıtları, TC Maarif Vekaleti Devlet Matbaası, İstanbul 1933, s. 94-105.
- Deveci, Yıldız, “İran’da Hristiyan Bir Grup: Ermeniler”, Ermeni Araştırmaları 2. Türkiye Kongresi Bildirileri, C. II, Ankara 2007.
- Dabağyan, Levon Panos, Türkiye Ermenileri Tarihi, İstanbul 2006.
- Cumhuriyet, 2 Haziran 1938.
- Cabbarlı, Hatem, “Rusya’da Ermeni Diasporası: Oluşumu va Faaliyetleri”, Ermeni Araştırmaları, S. 3, Eylül-Ekim-Kasım 2001, Ankara, s. 131-152.
- Budak, Mustafa, “Ankara İtilafnamesi Sürecinde Suriye Sınırı Üzerindeki Tartışmalar”, AAMD, XIII/38, Temmuz 1997, s. 397-425.
- Bölme, Selin M., “Hoybun Örgütü: Kürt Milliyetçiliğinde Yeni Bir Evre”, International Journal of Kurdish Studies, No. 1/2, July 2015, s. 35-55.
- Bilsel, Cemil, Türk Boğazları, İstanbul 1948.
- Bilgin, Mustafa Sıtkı, “Hatay Meselesinin Ortaya Çıkmasında Suriye Ermenileri’nin Oynadığı Rol (1939- 1946)”, Ermeni Araştırmaları 2. Türkiye Kongresi Bildirileri, C. II, Ankara 2007.
- Banoğlu, Niyazi Ahmet, Ermeni’nin Ermeni’ye Zulmü, Ankara 1976.
- Aytepe, Oğuz, “Yeni Belgelerin Işığında Hoybun Cemiyeti”, Toplumsal Tarih, C. 10, S. 58, Ekim 1998, s.50-55;
- Aytepe, Oğuz, “Hoybun Cemiyeti’nin Amerika Faaliyetleri”, Tarih ve Toplum, C. 30, S. 176, Ağustos 1998, s. 55-58.
- Arslan, Ali, Kutsal Ermeni Papalığı, Eçmiyazin Kilisesi’nde Stratejik Savaşlar, İstanbul 2005.
- Akgönül, Samim, “The Armenian Community of France and Turkey: Propaganda and Lobbyism”, The Armenian Diaspora, Ed. Kamer Kasım-Sedat Laçiner, Londra-Ankara 2003.
- Akçora, Ergünöz, “Hatay’ın Anavatan’a İlhakının Türk Dış Politikasındaki Yeri”, Atatürk Dönemi Türk Dış Politikası-Makaleler-, Haz., Berna Türkdoğan, Ankara 2000.
- BCA, Fon Kodu: 30-10-0-0, Yer No: 247-669-13, 05.08.1939.
- BCA, Fon Kodu: 30-10-0-0, Yer No: 108-709-28, 15.09.1925.
- BCA, Fon Kodu: 30-10-0-0, Yer No: 115-799-15, 16.11.1935.
- BCA, Fon Kodu: 30-10-0-0, Yer No: 225-515-26, 01.08.1939.
- BCA, Fon Kodu: 490-1-0-0, Yer No: 607-103-9, 14.10.1935
- BCA, Fon Kodu: 30-10-0-0, Yer No: 108-710-17, 27.05.1928.
- BCA, Fon Kodu:30-10-0-0, Yer No: 108-709-29, 25.10.1925.
- BCA, Fon Kodu: 30-10-0-0, Yer No: 106-662-6, 29.05.1923.
- Ulu, Cafer, “Hatay’ın Türkiye’ye Katılım Sürecinde Ermeni Cemaatinin Tutumu”, Ermeni Araştırmaları 2. Türkiye Kongresi Bildirileri, C. II, Ankara 2007.
- Yavuz, Bige, “1921 Tarihli Türk-Fransız Anlaşması’nın Hazırlık Aşaması”, Atatürk Dönemi Türk Dış Politikası, s. 205-241.
- Vardan (Vardan Areveltsi), “Müverrih Vardan, Türk Fütuhatı Tarihi (889-1269)” (çeviren ve yorumlayan Hrant D. Andreasyan), Tarih Semineri Dergisi, S. 1/2, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları, İstanbul 1937, s. 154-244.
- Uras, Esat, Tarihte Ermeniler ve Ermeni Meselesi, İstanbul 1987.
- Ulu, Cafer, Türkiye Cumhuriyeti’nde Ermeniler, Ankara 2009.
- Turan, Mustafa, Millî Mücadele’de İşgallerin Kabulü, Reddi ve Siyasî Çözüm Arayışları,
- Tekin, Mehmet, Hatay Tarihi -Osmanlı Dönemi-, Ankara 2000.
- Tekin, Mehmet, Hatay Basın Tarihi, Antakya 1985.
- TBMM. GCZ, C. II. Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul 1999.
| APA | ERAT M (2017). Türkiye’de ve Türkiye Dışında Ermeniler (1923-1945). , 63 - 110. |
| Chicago | ERAT Muhammet Türkiye’de ve Türkiye Dışında Ermeniler (1923-1945). (2017): 63 - 110. |
| MLA | ERAT Muhammet Türkiye’de ve Türkiye Dışında Ermeniler (1923-1945). , 2017, ss.63 - 110. |
| AMA | ERAT M Türkiye’de ve Türkiye Dışında Ermeniler (1923-1945). . 2017; 63 - 110. |
| Vancouver | ERAT M Türkiye’de ve Türkiye Dışında Ermeniler (1923-1945). . 2017; 63 - 110. |
| IEEE | ERAT M "Türkiye’de ve Türkiye Dışında Ermeniler (1923-1945)." , ss.63 - 110, 2017. |
| ISNAD | ERAT, Muhammet. "Türkiye’de ve Türkiye Dışında Ermeniler (1923-1945)". (2017), 63-110. |
| APA | ERAT M (2017). Türkiye’de ve Türkiye Dışında Ermeniler (1923-1945). Çanakkale Araştırmaları Türk Yıllığı, 15(22), 63 - 110. |
| Chicago | ERAT Muhammet Türkiye’de ve Türkiye Dışında Ermeniler (1923-1945). Çanakkale Araştırmaları Türk Yıllığı 15, no.22 (2017): 63 - 110. |
| MLA | ERAT Muhammet Türkiye’de ve Türkiye Dışında Ermeniler (1923-1945). Çanakkale Araştırmaları Türk Yıllığı, vol.15, no.22, 2017, ss.63 - 110. |
| AMA | ERAT M Türkiye’de ve Türkiye Dışında Ermeniler (1923-1945). Çanakkale Araştırmaları Türk Yıllığı. 2017; 15(22): 63 - 110. |
| Vancouver | ERAT M Türkiye’de ve Türkiye Dışında Ermeniler (1923-1945). Çanakkale Araştırmaları Türk Yıllığı. 2017; 15(22): 63 - 110. |
| IEEE | ERAT M "Türkiye’de ve Türkiye Dışında Ermeniler (1923-1945)." Çanakkale Araştırmaları Türk Yıllığı, 15, ss.63 - 110, 2017. |
| ISNAD | ERAT, Muhammet. "Türkiye’de ve Türkiye Dışında Ermeniler (1923-1945)". Çanakkale Araştırmaları Türk Yıllığı 15/22 (2017), 63-110. |
