Yıl: 2018 Cilt: 1 Sayı: 16 Sayfa Aralığı: 217 - 236 Metin Dili: Türkçe İndeks Tarihi: 19-09-2019

TÜRKİYE’DE ALEVİ-BEKTAŞİ ÖRGÜTLENMELERİ

Öz:
Alevi-Bektaşi inancının tanınması, cemevlerinin ibadethane olarak kabul edilmesi, inanç öğretimi konusunun ebeveynlere bırakılması konusunda AİHM tarafından alınan kararlar halen Türkiye Cumhuriyetihükümetince uygulamaya konulmamıştır.Alevi-Bektaşiler hükümetin bu konuda ne-ler yapacağını beklerken, Alevi-Bektaşi der-nekleri farklı tavırlar sergilemektedirler. Buçalışmada, kendilerini Alevi-Bektaşi inancı-nın temsilcileri olarak gören dernek ve vakıfların görüşleri incelendikten sonra bunların bir değerlendirilmesi yapılmıştır. Laik Türkiye Cumhuriyeti’nin birlik ve beraberliğine katkıda bulunacak bir modelin geliştirilmesi önemlidir. Bu model, Hâce Ahmet Yesevî ve Hacı Bektaş-ı Veli’nin “Dört Kapı ve Kırk Makam” öğretisine dayalı olmalı-dır. Bu öğretiye dayalı olarak geliştirilecekbir model Alevi-Sünni toplumunu birbirine yaklaştırarak, Türkiye’de tek bir inanç sis-teminin oluşturulmasına yardım edebilir. Türkiye Cumhuriyeti’nin laik bir ülke olduğu gerçeğinden hareketle, devletin bütün inançlara eşit mesafede durması gerekir. Alevi-Bektaşi inanç yapılanmasıyla ilgili uygulamalı çalışmaların yapılması önerilmiştir.
Anahtar Kelime:

Konular: Tarih

ALEVİ-BEKTASHI ORGANIZATIONS IN TURKEY

Öz:
Decisions about the recognition of Alevi-Bektashi belief, the adoption of cemevi’s as places of worship, leaving religious education to the parents taken by the European Court of Human Rights still has not been implemented by the government of Repub- lic of Turkey. Alevi-Bektashi foundations and associations exhibit different attitudes, while Alevi-Bektashis wait for what the government will do about it. In this study, after evaluating the view of the associations and foundations that see themselves as representatives of Alevi-Bektashi belief, an evaluation of these was made. The development of a model that will contribute to the unity and solidarity of the secular Republic of Turkey is important. This model should be based on Hâce Ahmet Yesevi and Hacı Bektaş-ı Veli’s “Dört Kapı Kırk Makam” teaching. A model that will be developed based on these teachings can help to build a single belief in Turkey by bringing the Alevi-Sunni communities together. Considering the fact that the Republic of Turkey is a secular country, the state should stand at the equal distance to all faiths. It has been proposed to conduct applied researches on the structure of Alevi-Bektashi faith.
Anahtar Kelime:

Konular: Tarih
Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık
  • Abcgazetesi (2018). Pir Sultan Abdal Kültür Derneği Genel Başkanı belli oldu. https://www.abcgazetesi.com/ arsiv/pir-sultan-abdal-kultur-dernegi- genel-baskani-belli-oldu/haber-84916. 16.11.2018.
  • ABF (2018). Alevi Birlikleri Federasyonu Ta- nıtım Broşürü. http://www.alevifederas- yonu.org.tr/abfhakkindadetay.php?id=3. 15.11.2018.
  • ALPEREN, Abdullah. (2009). “Alevi(lik) Mo- dernleşmesine Dair Düşünceler”. DEM Dergi, S. 2(6), s. 76-82.
  • ARSLAN, Cebrail. (2017). PSAKD Genel Başkanı Gani Kaplan: AKP hükümeti ‘Cihat’tan vazgeçmeli. https://www. pirha.net/psakd-genel-baskani- gani-kaplan-akp-hukumeti-cihattan- vazgecmeli-video-74875.html/16.11.2018.
  • BABACAN, Abdurrahman. (2018). Siyaset, Postmodern Kimlik ve Gençlik. Marma- ra Üniversitesi Siyasal Bilimler Dergisi, S. 6(1), s. 211-228.
  • BAŞ, Sinem. (2018). Şii-Sünni oyunu ve gerçek karşı saf. http://www.yenimesaj. com.tr/sii-sunni-oyunu-ve-gercek-karsi- saf-H1294955.html. 20.11. 2018.
  • Birgün (2018). 16 PSAKD üye ve yöneticisi “örgüte yardım ve yataklık” iddiasıyla tutuklandı.https://www.birgun.net/ haber-detay/16-psakd-uye-ve-yoneticisi- orgute-yardim-ve-yataklik-iddiasiyla- tutuklandi-209308.html. 16.11.2018.
  • BORAK, Sadi. (1962). Atatürk ve Din. İstan- bul. Buyruk (1958). İmam Cafer Buyruğu. (Ed. S. Aytekin). Ankara.
  • Cem Vakfı (2018a). Amaç ve Faaliyetleri- miz. http://www.cemvakfi.org/pages/ kurumsal/6/amac-ve-faaliyetlerimiz. 15.11.2018.
  • Cem Vakfı (2018b). Cem Vakfı Alevi İslam İnanç Hizmetleri Başkanlığı; Dar Kapsamlı İnanç Önderleri Temsilciler Meclisi Toplantısı Sonuç Bildirgesi. http://www.cemvakfi.org/pages/Haber /183/dar-kapsamli-inanc-onderleri- temsilciler-meclisi-toplantisi-sonuc- bildirgesi. 15.11.2018.
  • COŞAN, Esad. (1996). Makâlât. Ankara.
  • DAĞCI, Gül Tuğba; Dal, Adnan. (2014). Osmanlı’dan Günümüze Din-Devlet ve Laiklik Tartışmaları. Barış Araştırmaları ve Çatışma Çözümleri Dergisi, S. 2(1), s. 37-47. http://dergi.cicr.org.tr/
  • DAĞLAR, Ali. (2016). Cem Vakfı’ndan hükümete ‘gizli’ proje: Alevi İslam İnanç Hizmetleri Başkanlığı. http://www. diken.com.tr/cem-vakfinin-hukumete- sundugu-gizli-proje-alevi-islam-inanc- hizmetleri-baskanligi/. 15.11.2018.
  • DİB (2013). Kuruluş ve Tarihi Gelişim. http://www.diyanet.gov.tr/tr-TR/ Kurumsal/Detay//1/diyanet-isleri- baskanligi-kurulus-ve-tarihcesi. 29.11.2018.
  • DİNÇ, Sait. (2008). Atatürkçü Düşünce Sistemine Göre Lâiklik İlkesi. http:// turkoloji.cu.edu.tr/ATATURK/ arastirmalar/sait_dinc_ataturkcu_ dusunce_sistemi_laiklik.pdf. 25.11.2018.
  • DOĞAN, Recai. (1999). Cumhuriyetin İlk Yıl- larında Tevhîd-i Tedrîsat Çerçevesinde Din Eğitim-Öğretimi ve Yapılan Tartış- malar. Türkiye’de Din Eğitimi ve Öğreti- mi Sempozyumu (4-6 Aralık 1998 İzmir). Ankara.
  • DALKIRAN, Sayın. (2002). Alevi Kimliği ve Anadolu Aleviliği Üzerine Bir Deneme. Ekev Akademi Dergisi, S.6(10), s. 95-117.
  • DUMAN, M. Zeki. (2010). Türkiye’de Laiklik Sorununun Siyasal Temelleri. Uluslara- rası İnsan Bilimleri Dergisi, S.7(2), s. 285- 302.
  • DURAN, Hamiye. (2007). Besmele Tefsiri, Alevi Bektaşi Klasikleri I. Ankara.
  • Edremit Belediyesi (2018). “Alevi Ça- lıştayı Sona Erdi”, Erişim Tarihi: 16.11.2018, http://www.edremit.bel. tr/2018/03/13/edremit-belediyesi-sanat- atolyesinden-kadinlar-gunu-sergisi-2/
  • En’am Suresi (2018). “En’am Suresi 59. aye- ti Türkçe Kur’an Mealleri”, Erişim: 16.11.2018 http://www.kuranmeali. org/6/enam_suresi/59.ayet/kurani_ke- rim_mealleri.aspx
  • Erkanname (2015). “Alevi Bektaşi Gele- neğinde Dede, Baba”, Erişim tarihi: 4.12.2018 https://yesilkandil.wordpress. com/2015/03/25/alevi-bektasi-gelene- ginde-dede-baba/
  • Fatiha (2018). “Fatiha Suresinin anlamı”, https://www.kuransitesi.com/fatiha-su- resi/Erişim: Tarihi 17.11.2018.
  • GİŞİ, Erdal. (2015). Laiklik Kavramının Kro- nolojik Evrimi, The Journal Of Europe - Middle East Social Science Studies, 1(1), 1-13. www.jemsos.com
  • GÖKDEMİR, Nurcan. (2018). “Diyanet’e 7.7 milyar az geldi, yarım milyar ek istedi”. BirGün Gazetesi. https://www.birgun. net/haber-detay/diyanet-e-7-7-milyar- az-geldi-yarim-milyar-ek-istedi-226450. html. 16.11.2018.
  • GÜL, İbrahim. (2014). İtikat, Amel ve Ah- lak Bağlamında Alevi-Bektaşi ve Sün- ni İnançların Karşılaştırılması. Alevilik Araştırmaları Dergisi, S. 8, s.117-130.
  • GÜL, İbrahim. (2016). “Günümüzde Alevi- Bektaşiliğin Temel Sorunları: Samsun (Atakum) Pir Sultan Abdal Derneği’ne Bağlı Cemevi Örneği”. Atakum’a Akade- mik Bir Bakış Yeni Atakum, Samsun.
  • GÜL, İbrahim. (2017). “Türkiye’de ve Almanya’da Alevilik Yapılanmaları Üze- rine Bir Tartışma”. Alevilik Araştırmaları Dergisi, S. 13, s. 205-230.
  • GÜL, İbrahim. (2018). “Alevi İnanç Önderle- rinin Hizmetkâr Liderlik Davranışları”. Karadeniz Uluslararası Bilimsel Dergi, S.38, s. 61-78.
  • GÜL, Ertan Cem. (20106). “Postmodern Sanrı ve Yabancılaşma Gerçeği”. Toros Üniver- sitesi İisbf Sosyal Bilimler Dergisi, S. 3 (6), s. 75-107.
  • GÜZEL, Abdurrahman. (1994). “Hacı Bektaşi Veli’nin Hayatı ve Eserleri”. Türk Kültü- rü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi, S. 1, s. 15–21.
  • GÜZEL, Abdurrahman. (1991). “Ahmed Yesevî’nin Fakr-nâme’si ile Hacı Bektaş Veli’nin Makalat’ı Arasındaki Benzerlik- ler”. Milletlerarası Ahmed Yesevî Sem- pozyumu Bildirileri, Ankara 1992, s. 33- 43.
  • GÜZELGÜL, Hüseyin. (2018). İnanç Mec- lisi Hakkında. http://www.alevifede- rasyonu.org.tr/inancdetay.php?id=1. 15.11.2018.
  • HBVAKV. (2018). Hacı Bektaş Veli Anadolu Kültür Vakfı (Tarihçe ve Örgütlenme). http://www.hacibektasvakfi.web.tr/ menu/9/tarihcemiz/. 16.11.2018.
  • İsam (2008). Avrupa Birliği Ülkelerinde Din- Devlet ilişkisi Hukuki Yapı, Din Eğitimi, Din Hizmetleri. İstanbul.
  • İslam Mezhepleri (2018). Sünni Mezhep- ler, Sünnilik (Ehli Sünnet vel Cema- at). http://islamdamezhepler.blogs- pot.com/p/sunni-mezhepler.html. 10.12.2018.
  • KARADUMAN, Sibel. (2010). “Modernizm- den Postmodernizme Kimliğin Yapısal Dönüşümü”. Journal of Yaşar University, S. 17(5), s. 2886:2899.
  • KARAMAN, Hayrettin. (2018). Sünni-Alevi İlişkisi. http://www.hayrettinkaraman. net/yazi/turkiyeveislam/0049.htm. 20.11.2018.
  • KARASAR, Niyazi. (2005). Bilimsel Araştır- ma ve Yöntemi. Ankara.
  • KELEŞ, Reyhan. (2017). Yedi Ulu Ozan’ın “Yedi” Sembolizmi”. Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi, S. 83, s. 49-79.
  • KENANOĞLU, Ali. (2018). “ABF Edremit Alevi Çalıştayı (Örgütlenme ve Birlik ma- sası sunumu)”. http://alikenanoglu.net/ abf-edremit-alevi-calistayi-orgutlenme- ve-birlik-masasi-sunumu/2458. 15.11.2018.
  • KENANOĞLU, Ali. (2015). “Yeniçeri Ocağı ve Bektaşilik”, https://www.evrensel. net/yazi/75498/yeniceri-ocagi-ve- bektasilik.10.12.2018.
  • KILIÇGEDİK, Melek. (2016). Gani Kap- lan: Mühim olan iç barışın sağlanması. 16.11.2018 https://www.evrensel.net/ haber/289549/gani-kaplan-muhim-olan- ic-barisin-saglanmasi. 16.11.201.
  • KORKMAZ, Seyfullah. (2001). Ahmed Yesevî ve Hacı Bektaş Veli Aralarındaki Bağlar, Bağlar, Fikirleri, Tesirleri ve Türk İslâm Edebiyatına Katkıları. Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, S.11, s. 325-355.
  • KUTLU, Sönmez. (2008). Alevilik-Bektaşilik Yazıları Aleviliğin Yazılı Kaynakları Buy- ruk, Tezkine-i Şeyh Safi. Ankara.
  • LDT (2016). Alevi Açılımında Çözüme Odak- lanmak: Reform Adımlarına İlişkin Öne- riler ve Yol Haritası, Alevi Raporu, İstan- bul.
  • MADEN, Fahri. (2013). Bektaşi Tekkelerinin Kapatılması (1826) ve Bektaşiliğin Yasak- lanması Yılları. Ankara.
  • MERTCAN, Hakan. (2015). Karşılaştırma- lı Olarak Türkiye’de Laiklik. s. 305-327. http://www.ayk.gov.tr
  • Milliyet (2012). “Büyük Alevi Kurulta- yı Ankara’da Yapıldı.” http://www. milliyet.com.tr/buyuk-alevi-kurultayi- ankara-da-yapildi-gundem-1489280/
  • MİSER, Behzat. (2009). “İlahiyatçılar Alevi- lerin Diyanet’te temsilinde ayrıştı”, Haber Arşivi, http://www.radikal. com.tr/politika/ilahiyatcilar-alevilerin- diyanette-temsilinde-ayristi-950603/ Erişim: 25.11.2018.
  • Nahl Suresi (2018). “Ayet Meali”. http:// www.kuranmeali.org/16/nahl_ suresi/23.ayet/kurani_kerim_mealleri. aspx. 17.11.2018.
  • ÖZCAN, Hüseyin. (2008). Hacı Bektaş Veli’nin Fatiha Tefsiri. Millî Folklor, S. 80, s. 39-52.
  • ÖZDEMİR, İskender. (2014). Aleviliğin Yazıl- mayan Tarihi. Ankara.
  • ÖZMEN, Fazilet Ahu. (2011). “Politik Bir Gençlik Kuşağı: Post 80 Alevi Gençliği”. Sosyal ve Beşeri Bilimler Dergisi, S. 3 (1), s.11–22.
  • PAMİR, Balçiçek. (2009). “Aleviler-diyanette- temsil-edilemez”, Gazete Habertürk-Bal- çiçek Pamir’in Röportajı. https://www. haberturk.com/polemik/haber/134729- aleviler-diyanette-temsil-edilemez#. 25.11.2018.
  • PSAKD (2018). Pir Sultan Abdal Kültür Der- neği Tüzüğü. http://www.yenimahalle- pirsultan.org.tr/. 16.11.2018.
  • PSAKD (1988). Pir Sultan Abdal Kültür Der- neği Şubeleri. http://www.pirsultan. org/subeler/
  • SALMAN, Cemal. (2018). “Türkiye Göç ve Kentleşme Süreçlerinde Alevi Deneyimi- nin Yeri: Bir Dönemlendirme Önerisi”. Gazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilim- ler Fakültesi Dergisi, Gazi Akademi Genç Sosyal Bilimciler Sempozyumu 2017 Özel Sayısı, s. 24-51.
  • SINAYUÇ, Volkan. (2015). Ercan Geçmez: “Aleviler Özüne Dönmeli”. http://www. corumhaber.net/guncel/ercan-gecmez- aleviler-ozune-donmeli-h36813.html. 16.11.2018.
  • ŞENCAN, Hüdai. (2011). Bazı Ülkelerde Din ve Devlet İlişkisi. Ankara.
  • ŞİMŞEK, Eyüp. (2011). “Atatürk’ün Din Eği- timi ile İlgili Görüşleri”. A.Ü. Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi [TAED], S. 45, s. 219–234.
  • TAYHANİ, İhsan. (2009). “Türkiye Cumhuriyeti’nin Temeli: Laiklik”. Anka- ra Üniversitesi Türk İnkılap Tarihi Ensti- tüsü Atatürk Yolu Dergisi, S. 43, s. 517– 529.
  • TDV (2011). Makâlât, Alevi-Bektaşi Klasikleri. Haz: A. Yılmaz, M., Akkuş ve A. Öztürk). Ankara.
  • TDV (2011). Kitâb-I Cabbar Kulu, Alevi-Bek- taşi Klasikleri. Haz: O. Eğri. Ankara.
  • Umut Gazetesi (2018). “Pir Sultan Abdal Kül- tür Derneği ABF ile İlişkilerini Dondur- duğunu Açıkladı”.http://umutgazete- si12.org/pir-sultan-abdal-kultur-dernegi- a bf-i l e -i l i s ki l e r i n i -d o n d u r d u gu n u - acikladi/. 16.11.2018.
  • ULUDAĞ, Süleyman. (2006). “İnanç ve İba- det Hayatı Bakımından Alevi-Sünni Kar- şılaştırması”. Köprü Üç Aylık Fikir Der- gisi, S. 98 (62), ?
  • ÜNLÜSOY, Kamile. (2009). “Alevi-Bektaşi Geleneğinde Kadına Bakış Denemesi”. e-makâlât Mezhep Araştırmaları, S. II/2, s. 55-90.
  • ÜSTÜNER, Süleyman. (2017). Gerçekname. http://www.ekitaprojesi.com/books/ gercekname
  • YAĞBASAN, Mustafa; ÖZTÜRK, Ali. (2016). “Kültürlerarası İletişim Bağlamında Ale- vi-Sünni Dikotomisi: Tunceli ve Elazığ Örneği”, Muş Alparslan Üniversitesi Sos- yal Bilimler Dergisi, S. 4(2), s. 175–196.
  • YAMAN, Ali. (2018). “Aleviliğin Yazılı Kay- nakları ve Alevi Buyrukları Hakkında”. https://www.alevibektasi.eu/index. php?option=com_content&view=article& id=754:aleviliin-yazl-kaynaklar-ve-alevi- buyruklar. 21.11.2018.
  • YAMAN, Ali. (2000). “Anadolu Aleviliğinde Ocak Sistemi ve Dedelik Kurumu.” Ulus- lararası Anadolu İnançları Kongresi. ER- VAK. Ürgüp. Türkiye. 23–28 Ekim 2000.
  • YILDIRIM, Rıza. (2012). “Geleneksel Alevilik- ten Modern Aleviliğe: Tarihsel Bir Dönü- şümün Ana Eksenleri”. Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Velî Araştırma Dergisi, S. 62, s. 135-162.
  • YILDIZ, M. Cengiz. (2002). “Resmi Dinsel Bürokrasinin Temsilcisi Olarak Diyanet ve Alevilik”. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, S. 1 (1), s. 1-17.
APA GÜL İ (2018). TÜRKİYE’DE ALEVİ-BEKTAŞİ ÖRGÜTLENMELERİ. , 217 - 236.
Chicago GÜL İbrahim TÜRKİYE’DE ALEVİ-BEKTAŞİ ÖRGÜTLENMELERİ. (2018): 217 - 236.
MLA GÜL İbrahim TÜRKİYE’DE ALEVİ-BEKTAŞİ ÖRGÜTLENMELERİ. , 2018, ss.217 - 236.
AMA GÜL İ TÜRKİYE’DE ALEVİ-BEKTAŞİ ÖRGÜTLENMELERİ. . 2018; 217 - 236.
Vancouver GÜL İ TÜRKİYE’DE ALEVİ-BEKTAŞİ ÖRGÜTLENMELERİ. . 2018; 217 - 236.
IEEE GÜL İ "TÜRKİYE’DE ALEVİ-BEKTAŞİ ÖRGÜTLENMELERİ." , ss.217 - 236, 2018.
ISNAD GÜL, İbrahim. "TÜRKİYE’DE ALEVİ-BEKTAŞİ ÖRGÜTLENMELERİ". (2018), 217-236.
APA GÜL İ (2018). TÜRKİYE’DE ALEVİ-BEKTAŞİ ÖRGÜTLENMELERİ. Alevilik Araştırmaları Dergisi, 1(16), 217 - 236.
Chicago GÜL İbrahim TÜRKİYE’DE ALEVİ-BEKTAŞİ ÖRGÜTLENMELERİ. Alevilik Araştırmaları Dergisi 1, no.16 (2018): 217 - 236.
MLA GÜL İbrahim TÜRKİYE’DE ALEVİ-BEKTAŞİ ÖRGÜTLENMELERİ. Alevilik Araştırmaları Dergisi, vol.1, no.16, 2018, ss.217 - 236.
AMA GÜL İ TÜRKİYE’DE ALEVİ-BEKTAŞİ ÖRGÜTLENMELERİ. Alevilik Araştırmaları Dergisi. 2018; 1(16): 217 - 236.
Vancouver GÜL İ TÜRKİYE’DE ALEVİ-BEKTAŞİ ÖRGÜTLENMELERİ. Alevilik Araştırmaları Dergisi. 2018; 1(16): 217 - 236.
IEEE GÜL İ "TÜRKİYE’DE ALEVİ-BEKTAŞİ ÖRGÜTLENMELERİ." Alevilik Araştırmaları Dergisi, 1, ss.217 - 236, 2018.
ISNAD GÜL, İbrahim. "TÜRKİYE’DE ALEVİ-BEKTAŞİ ÖRGÜTLENMELERİ". Alevilik Araştırmaları Dergisi 1/16 (2018), 217-236.