KARŞILAŞTIRMALI ANAYASA HUKUKU AÇISINDAN YASAMA VE YÜRÜTME ORGANLARININ OLUŞUMU VE YETKİLERİ KAPSAMINDA BAŞKANLIK SİSTEMİ VE TÜRKİYE

TUNÇ, Hasan

KARŞILAŞTIRMALI ANAYASA HUKUKU AÇISINDAN YASAMA VE YÜRÜTME ORGANLARININ OLUŞUMU VE YETKİLERİ KAPSAMINDA BAŞKANLIK SİSTEMİ VE TÜRKİYE

Hasan TUNÇ (Hasan Kalyoncu Üniversitesi)

Erciyes Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi

12 0

Yıl: 2019 Cilt: 14 Sayı: 2 Sayfa Aralığı: 555 - 602 Metin Dili: Türkçe İndeks Tarihi: 05-02-2020

KARŞILAŞTIRMALI ANAYASA HUKUKU AÇISINDAN YASAMA VE YÜRÜTME ORGANLARININ OLUŞUMU VE YETKİLERİ KAPSAMINDA BAŞKANLIK SİSTEMİ VE TÜRKİYE

Öz:

Başkanlık sistemi kuvvetler ayrılığına dayanır. Bu sistemde başkan veparlamento bağımsız olarak seçilirler. Başkanın ve parlamentonun görev süresisabittir. Ayrıca parlamento ve başkan birbirlerine karşı kullanabilecekleri yetkilere sahiptir. Bu yetkilerin toplamı kontrol ve dengeler sistemi olarak adlandırılır. Başkanlık sisteminin klasik örneği ABD olarak kabul edilmektedir. ÇünküABD dışında pek çok ülkede şeklen başkanlık sistemi olsa da kontrol ve dengeler sistemi açısından başkanlık sistemi olarak kabul edilemeyecek olan uygulamalar bulunmaktadır. Bu tür sistemlerin ana özelliği, sistemi domine eden başkanların olmasıdır. 2017’de Türkiye’de kabul edilen hükümet sistemi de bu tiphükümet sistemlerindendir. Türkiye’de Cumhurbaşkanı anayasal sistemde etkindir çünkü anayasal olarak sistemi domine edebileceği yetkileri bulunmaktadır. Bu yetkiler kararname yetkisi, önemli mevkiiler için atama yetkileri ve bütçe yetkisidir. Ayrıca eş zamanlı seçim uygulaması Cumhurbaşkanı’na istikrarlıbir TBMM desteği de sağlamaktadır.

Anahtar Kelime:

Konular: Hukuk

Comparative Constitutional Law in terms of Executive and Legislative Powers under The Formation and Presidential System and Turkey

Öz:

The presidential system is based on separation of powers. In that system, president and parliament are elected independently. The terms of president and parliament are fixed. Additionally parliament and president have powers which they can use against each other. The sum of these powers are named as checks and balances system. The core of the presidential system is accepted as USA because a lot of country has a system that is formally presidential system but in terms of checks and balances not, except USA. Main feature of these systems is that there are the presidents that are dominated the system. In 2017, Turkey has also adopted such a system. In Turkey, the president dominate the system because the president has powers to dominate the system constitutionally. These powers are decree power, appointment powers for important positions and budget powers. Additionally the practice of concurrent election provides the stable support of TBMM to the president.

Anahtar Kelime:

Konular: Hukuk

Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Bibliyografik

Aliefendioğlu Yılmaz, “Yasaların Cumhurbaşkanınca Geri Gönderilmesi”, Amme İdaresi Dergisi, C. 21, Sa. 1. 1988, ss. 5-39.
Anayurt Ömer, Erdoğan Murat, Ekinci Ahmet, “Devlet Başkanının Halk Tarafından Seçildiği Hükümet Sistemlerinde Seçim Döngüsünün Kuvvetler Ayrılığı ve Siyasal İstikrar Üzerinde Etkisi”, Ord. Prof. Ali Fuat Başgil’in Anısına Armağan, Ed. Abuzer Kendigelen, Saadet Yüksel, Oniki levha Yayınları, İstanbul, 2019, ss. 183-227, s. 195-196.
Anayurt Ömer, Ekinci Ahmet, “Koalisyonlu Başkanlık Sistemi ve Latin Amerika Uygulaması”, Ord. Prof. Ali Fuat Başgil’in Anısına Armağan, Ed. Abuzer Kendigelen, Saadet Yüksel, Oniki levha Yayınları, İstanbul, 2019, ss. 227-333.
Anayurt Ömer, Ekinci Ahmet, “Tek Yapılı Yürütme Esasına Dayalı Hükümet Sistemlerinde Başkan Yardımcılığı Kurumu ve 2017 Anayasa Değişikliği ile Getirilen Sistemde Cumhurbaşkanı Yardımcılığı Kurumu Üzerine Karşılaştırmalı Bir Analiz”, Zafer GÖREN Armağanı, Yetkin Yayınları, Ankara, 2017, ss. 441-501.
Arsel İlhan, Türk Anayasa Hukukunun Umumi Esasları, AÜHF Yayını, Ankara, 1965.
Araujo Victor, Silva Thiago, Viera Marcelo, “Measuring Presidential Dominance over Cabinet in Presidential Systems: Constitutional Design and Power Sharing”, Brazilian Political Science Review, C. 10, Sa. 2, 2016, ss. 1/23.
Barrett Richard, Bílková Veronika, Cleveland Sarah, Scholsem Jean-Claude; Suchocka Hanna, Tuorı Kaarlo, Turkey Opınıon On The Amendments To The Constıtutıon Adopted By The Grand Natıonal Assembly On 21 January 2017 And To Be Submıtted To A Natıonal Referendum On 16 Aprıl 2017”, Venice Commission 110th Plenary Session (Venice, 9-11 March 2017), http://www.venice.coe.int/webforms/documents/?pdf=CDL-AD(2017)005-e (Erişim Tarihi, 14.3.2017).
Purcell L. Edward,Vice Presidents-A Biographical Dictionary, Facts On File, Fourth Edition, New York, 2010.
Bulmer Elliot, Presidential Legislative Powers, International IDEA Constitution- Building Primer 15, International IDEA, 2. Baskı Stockholm, 2017.
Cilavdaroğlu Ahmet A, Ekici, Birol, “Türkiye Büyük Millet Meclisinin Bütçe Hakkını Kullanabilme Kapasitesi”, Amme İdaresi Dergisi, C. 46, Sa. 3, 2013, ss. 59-88.
Cheibub Jose Antonio, “Presidentialism, Electoral Identifiability, and Budget Balances in Democratic Systems”, American Political Science Review, C. 100, Sa. 3, 2006, ss. 353-368.
Cox Gary W., Morgenstern Scott, “Latin America's Reactive Assemblies and Proactive Presidents”, Comparative Politics, C. 33, Sa. 2, 2001, ss. 171-189.
Çam Esat, Devlet Sistemleri, İstanbul, 1993.
Doval Gisela Pereyra, Actis Esteban, “The Political and Economic Instability of Dilma Rouseff’s Second Government in Brazil: Between ımpeachment and the Pragmatic Turn”, India Quarterly: A Journal of International Affairs, C. 72, Sa. 2, 2016, ss. ,120-131
Ekinci Ahmet, Yıldırım Serkan Nebi, “Brezilya’nın Başkanlık Sistemi Uygulaması”, içinde Dört Kıtada Başkanlık Sistemi, Ed. İlyas Doğan, Serdar Ünver, Astana Yayıncılık, 2017, Ankara.
Erikson Robert, “Congressional Elections in Presidential Years: Presidential Coatta-ils and Strategic Voting”, Legislative Studies Quarterly, Cilt 41, Sayı 3, 2016.
Esen Selin, “2016 Anayasa Değişiklik Teklifinin Değerlendirilmesi”, Ankara Barosu Dergisi, 2016/4.
Giritli İsmet, Bilgen Pertev, Akgüner Tayfun, İdare Hukuku, Der Yayınları, İstanbul, 2006.
Gözler Kemal, “Cumhurbaşkanlığı Sistemi Mi, Başkanlık Sistemi Mi, Yoksa Neverland Sistemi Mi? 16 Nisan’da Neyi Oylayacağız?” http://www.anayasa.gen.tr/neverland.htm, (Erişim tarihi 8.3.2017).
Gözler Kemal, İdare Hukuku Dersleri, Ekin Yayınları, 8. Baskı, 2009.
Gözler Kemal, Anayasa Hukukunun Genel Teorisi (Cilt I), Ekin Kitabevi Yayınları, Bursa, 2011
Gözler Kemal, Anayasa Hukukunun Genel Teorisi (Cilt II), Ekin Kitabevi Yayınları, Bursa, 2011.
Gözler Kemal, “Fesih” ve “Seçimlerin Yenilenmesi” Farklı Kavramlar Mıdır?” http://www.anayasa.gen.tr/fesih-yenileme.html, (Erişim Tarihi: 17.4.2019).
Gözler Kemal, Kanun Hükmünde Kararnamelerin Hukuki Rejimi, Ekin Kitabevi Yayınları, 2000, Bursa.
Güner Yaşar Gizem, “Şili Başkanlık Sistemi”, içinde Dört Kıtada Başkanlık Sistemi, Ed. İlyas Doğan, Serdar Ünver, Astana Yayıncılık, 2017, Ankara.
Hattem Marcel van, Pork in Brazil and the Executive Toolbox, Dissertation, Leiden University, 2012.
İba Şeref, “Cumhurbaşkanınca Yayımlanması Kısmen veya Tamamen Uygun Bulunmayan Kanunların Meclise Geri Gönderilmesi”, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi, c. 52, 2003, s. 299-316.
Kaboğlu İbrahim, “Türkiye Cumhuriyeti Anayasasında Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun Teklifi (10 Aralık 2016)”, Ankara Barosu Dergisi, 2016/4.
Kalaycıoğlu Ersin, “Başkanlık Rejimi: Türkiye’nin Diktatörlük Tehdidiyle Sınavı”, Başkanlık Sistemi, Türkiye Barolar Birliği Yayını, Ankara, 2005.
Kerse Ahmet, Türkiye’de 1961 Anayasasına Göre Cumhurbaşkanı, Yayınlanmamış Doktora Tezi, İstanbul, 1973.
Kim Young Hun, “Impeachment and Presidential Politics in New Democracies”, Democratization C. 21, sa. 3, 2014, ss.519-553
Kuzu Burhan, 1982 Anayasasının Temel Nitelikleri ve Getirdiği Yenilikler (1990b), Filiz Kitabevi, İstanbul, 1990.
Lijphart Arend, “Presidentialism and Majoritarian Democracy: Theoretical Observations.”, The Failure of Presidential Democracy, Comparative Perspective, Vol.1., Juan J. Linz,-Arturo Valenzuela ed., Baltimore and London: The John Hopkins University Press, 1994.
Linz Juan J., “Presidential or Parliamentary Democracy: Does It Make a Difference?”, The Failure of Presidential Democracy, Comparative Perspective, Vol.1., Juan J. Linz,-Arturo Valenzuela ed., Baltimore and London: The John Hopkins University Press, 1994.
Linz.Juan J., “Democracy: Presidential or Parliamentary Does It Make a Diffrence?”, 1985, http://pdf.usaid.gov/pdf_docs/PNABJ524.pdf (Erişim Tarihi: 7.3.2017.
Dixie Faye Mercer Mcneil, Presidential Impeachment, Executive Accountability nad the Collective Executive. Diss. Texas Tech University, 1978
Madison James, Federalist Papers.
Montesquieu, Kanunların Ruhu, (Çev. Berna Günen), Türkiye İş Bankası Yayınları, 2017.
Oder Bertil Emrah, “Türkiye’de Başkanlık ve Yarı-Başkanlık Rejimi Tartışmaları: 1991-2005 Yılları Arasında Basına Yansıyan Öneri ve Tepkilerden Kesitler”, Başkanlık Sistemi, Türkiye Barolar Birliği Yayını, Ankara, 2005
Onar Erdal, “Türkiye’de Başkanlık ve Yarı Başkanlık Sistemine Geçmesi Düşünülmeli midir?”, Başkanlık Sistemi, Türkiye Barolar Birliği Yayınları, Ankara, 2005.
Özbudun Ergun, “Başkanlık Sistemi Tartışmaları”, Başkanlık Sistemi, Türkiye Barolar Birliği Yayınları, Ankara, 2005.
Özbudun Ergun, Türk Anayasa Hukuku, Yetkin Yayınları, Ankara, 2011.
Özbudun Ergun, Türk Anayasa Hukuku, Yetkin Yayınevi, 17. Baskı, Ankara, 2017.
Özbudun Ergun, “1961 ve 1982 Anayasalarında Kanun Hükmünde Kararnameler”, Anayasa Yargısı 6, ss. 227-237.
Özer Attila, Anayasa Hukuku, Turhan Kitabevi, Ankara 2003.
Öztürk, Kemal N, “Türkiye’de Cumhurbaşkanlığı Geleneği”, AİD, C.25., S.1., Mart 1992.
Özsoy Boyunsuz Şule, “Siyasi Parti Sistemlerine Göre Başkanlık Rejiminin Türleri”, Amme İdaresi Dergisi, C. 49, S. 3, Eylül 2016, s.1-40.
Özsoy Boyunsuz Şule, Dünyada Başkanlık Sistemleri, İmge Yayınevi, Ankara, 2017.
Perreira Carlos, Melo Marcus, “The Political Economy of Budgeting in Laitn America-Procedures, Oversight, and Participation”, scioteca.caf.com, 2011.
Perreira Carlos, Mueller Bernardo, “The Costing of Governing-Strategic Behavior of President and Legislators in Brazil’s Budgetary Process”, Comparative Political Studies, C. 37, Sa. 7, 2004, ss. 781-815.
Perez-Linan, A., Presidential Impeachment and the New Political Instability in Latin America, Cambridge University Press, 2007.
Roche John P, Levy Leonard W, The Presidency, Documents in American Government, Brace and World Inc, 1964, Harcourt.
Fazıl Sağlam, Kanun Hükmünde Kararname Çıkarma Yetkisinin Sınırları: Uygulamanın Yaygınlaşmasından Doğabilecek Sorunlar”, Anayasa Yargısı, Ankara, Anayasa Mahkemesi yayınları, 1984, Cilt I.
Samuels David J., “Progressive Ambition, Federalism and Pork-Barreling in Brazil”, içinde Legislative Politics in Latin America, (Ed. Morgenstern, Scott, Nacif, Benito), Cambridge University Press, 2002, New York, ss. 315-341.
Santiso Carlos, Belgrano Arturo Garcia, “Legislative Budget Oversight in Presidential Systems: Governance of the Budget in Peru”, XVI Regional Seminar on Fiscal Policy organised by the Economic Commission on Latin America and the Caribbean (ECLAC), Santiago de Chile, 2004, https://www.cepal.org/ilpes/noticias/paginas/6/13526/CarlosSantiso.pdf (erişim tarihi 25.4.2018),
Sartori Giovanni, Karşılaştırmalı Anayasa Mühendisliği, Çev. Ergun Özbudun, Yetkin Yayınevi, Ankara, 1997.
Sevinç Murat, “Güncel Gelişmeler Işığında, 1982 Anayasasına Göre Cumhurbaşkanı”, AÜHFD, C. 57, Sa. 2, ss. 109-137.
Shugart Matthew Soberg, Carey John, Presidents and Assemblies, Constitutional Design and Electoral Dynamics, Cambridge University Press, New York, 1992.
Siaroff Alan, “Comparative Presidencies: The Inadequacy of the Presidential, Semi-Presidential and Parliamentary Distinction”, Eurepean Journal of Political Research, Vol. 42., Issue 3., 2003.
Stephan Alfred, Skach Cindy, “Presidentialism and Parliamentarism in Comparative Perspective”, Linz, Juan J-Valenzuela, Arturo eds., in: The Failure of Presidential Democracy: Comparative Perspectives, Vol.1, Baltimore and London: The John Hopkins University Press, 1994.
Şahin Kemal, Yasamanın Yürütme ve Yargı Üzerindeki Kılıcı, Beta Yayınevi, İstanbul, 2001.
Şirin Tolga, Karşılaştırmalı Anayasa Hukuuknda Kanun Kavramı, Onikilevha Yayınları, İstanbul, 2019.
Tan Turgut, Gözübüyük Şeref, İdare Hukuku Cilt I, Turhan Kitabevi, 10. Baskı, Ankara, 2014, s. 354-355.
Taşkın Ş. Cankat, “1982 Anayasası’nda Cumhurbaşkanı’nın Sorumsuzluğu”, TBB Dergisi, 2011, C. 92, ss. 384-418.
Teziç Erdoğan, “Cumhurbaşkanının Geri Gönderme Yetkisi”, İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Mecmuası, C. 52, S. 1-4, Yıl 1987, s. 101-116.
Tunç Hasan, Türk Anayasa Hukuku, Gazi Kitabevi, Ankara, 2018.
Tunç Hasan, Bilir Faruk, Yavuz Bülent, Türk Anayasa Hukuku, Adalet Yayınları, Ankara, 2016.
Tunç Hasan, “Amerika Birleşik Devletleri Hükümet Sistemi ve Yürütme Organı”, İdarecinin Sesi Dergisi, C.II., S.1., 1988.
Uluşahin Nur, Anayasal Bir Tercih Olarak Başkanlık Sistemi, Yetkin Yayınevi, Ankara, 1999.
Ware Alan, “Divided Government in the United States”, Divided Government in the Comparative Perspective, Robert Elgie ed.,Oxford University Press, Oxford 2001.

APA	TUNÇ H (2019). KARŞILAŞTIRMALI ANAYASA HUKUKU AÇISINDAN YASAMA VE YÜRÜTME ORGANLARININ OLUŞUMU VE YETKİLERİ KAPSAMINDA BAŞKANLIK SİSTEMİ VE TÜRKİYE. , 555 - 602.
Chicago	TUNÇ Hasan KARŞILAŞTIRMALI ANAYASA HUKUKU AÇISINDAN YASAMA VE YÜRÜTME ORGANLARININ OLUŞUMU VE YETKİLERİ KAPSAMINDA BAŞKANLIK SİSTEMİ VE TÜRKİYE. (2019): 555 - 602.
MLA	TUNÇ Hasan KARŞILAŞTIRMALI ANAYASA HUKUKU AÇISINDAN YASAMA VE YÜRÜTME ORGANLARININ OLUŞUMU VE YETKİLERİ KAPSAMINDA BAŞKANLIK SİSTEMİ VE TÜRKİYE. , 2019, ss.555 - 602.
AMA	TUNÇ H KARŞILAŞTIRMALI ANAYASA HUKUKU AÇISINDAN YASAMA VE YÜRÜTME ORGANLARININ OLUŞUMU VE YETKİLERİ KAPSAMINDA BAŞKANLIK SİSTEMİ VE TÜRKİYE. . 2019; 555 - 602.
Vancouver	TUNÇ H KARŞILAŞTIRMALI ANAYASA HUKUKU AÇISINDAN YASAMA VE YÜRÜTME ORGANLARININ OLUŞUMU VE YETKİLERİ KAPSAMINDA BAŞKANLIK SİSTEMİ VE TÜRKİYE. . 2019; 555 - 602.
IEEE	TUNÇ H "KARŞILAŞTIRMALI ANAYASA HUKUKU AÇISINDAN YASAMA VE YÜRÜTME ORGANLARININ OLUŞUMU VE YETKİLERİ KAPSAMINDA BAŞKANLIK SİSTEMİ VE TÜRKİYE." , ss.555 - 602, 2019.
ISNAD	TUNÇ, Hasan. "KARŞILAŞTIRMALI ANAYASA HUKUKU AÇISINDAN YASAMA VE YÜRÜTME ORGANLARININ OLUŞUMU VE YETKİLERİ KAPSAMINDA BAŞKANLIK SİSTEMİ VE TÜRKİYE". (2019), 555-602.

APA	TUNÇ H (2019). KARŞILAŞTIRMALI ANAYASA HUKUKU AÇISINDAN YASAMA VE YÜRÜTME ORGANLARININ OLUŞUMU VE YETKİLERİ KAPSAMINDA BAŞKANLIK SİSTEMİ VE TÜRKİYE. Erciyes Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 14(2), 555 - 602.
Chicago	TUNÇ Hasan KARŞILAŞTIRMALI ANAYASA HUKUKU AÇISINDAN YASAMA VE YÜRÜTME ORGANLARININ OLUŞUMU VE YETKİLERİ KAPSAMINDA BAŞKANLIK SİSTEMİ VE TÜRKİYE. Erciyes Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 14, no.2 (2019): 555 - 602.
MLA	TUNÇ Hasan KARŞILAŞTIRMALI ANAYASA HUKUKU AÇISINDAN YASAMA VE YÜRÜTME ORGANLARININ OLUŞUMU VE YETKİLERİ KAPSAMINDA BAŞKANLIK SİSTEMİ VE TÜRKİYE. Erciyes Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, vol.14, no.2, 2019, ss.555 - 602.
AMA	TUNÇ H KARŞILAŞTIRMALI ANAYASA HUKUKU AÇISINDAN YASAMA VE YÜRÜTME ORGANLARININ OLUŞUMU VE YETKİLERİ KAPSAMINDA BAŞKANLIK SİSTEMİ VE TÜRKİYE. Erciyes Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi. 2019; 14(2): 555 - 602.
Vancouver	TUNÇ H KARŞILAŞTIRMALI ANAYASA HUKUKU AÇISINDAN YASAMA VE YÜRÜTME ORGANLARININ OLUŞUMU VE YETKİLERİ KAPSAMINDA BAŞKANLIK SİSTEMİ VE TÜRKİYE. Erciyes Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi. 2019; 14(2): 555 - 602.
IEEE	TUNÇ H "KARŞILAŞTIRMALI ANAYASA HUKUKU AÇISINDAN YASAMA VE YÜRÜTME ORGANLARININ OLUŞUMU VE YETKİLERİ KAPSAMINDA BAŞKANLIK SİSTEMİ VE TÜRKİYE." Erciyes Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 14, ss.555 - 602, 2019.
ISNAD	TUNÇ, Hasan. "KARŞILAŞTIRMALI ANAYASA HUKUKU AÇISINDAN YASAMA VE YÜRÜTME ORGANLARININ OLUŞUMU VE YETKİLERİ KAPSAMINDA BAŞKANLIK SİSTEMİ VE TÜRKİYE". Erciyes Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 14/2 (2019), 555-602.