Yıl: 2019 Cilt: 1 Sayı: 22 Sayfa Aralığı: 689 - 712 Metin Dili: Türkçe İndeks Tarihi: 18-02-2020

Muhibbî Dîvânı’nda Değerli Taşlar

Öz:
Eski çağlardan beri her dönemde renkleri, parlaklıkları ile in-sanoğ lunun dikkatini çeken değerli taş lar, zaman içerisinde bazen eşya yapılırken bazen hastalıklara dermân aranırken ba-zen de mekânlar ve insanlar süslenirken kullanılmıştır. Güzellere ve güzelliklere kayıtsız kalmayan klasik Türk edebi-yatı da değerli taşlara kapılarını açmış, şâirler başlıcaları akîk, dür, elmâs, kehribâr, lâciverd, la’l, mercân, yâkût, zümürrüd vb. olan bu taşlardan gerçek anlamlı kullanımlarda tespih, mü-hür gibi eşya veya yüzük, küpe, taç gibi takı ya da aksesuar malzemesi olarak bahsetmiş; ama özellikle mecazî anlamlı kul-lanımlarda sevgiliye ait güzellik unsurlarını dile getirirken ve âşığın bazı âşıklık hallerini ifade ederken etkili anlatım sağlaya-bilmek için yararlanmışlardır.Bu çalışmada, Muhibbî Dîvânı üzerinden yola çıkılarak de-ğerli taşların oluşumları, nerelerden çıkarıldıkları, çeşitleri, yararları, zararları, taşlar çerçevesinde oluşmuş bazı inanışlar gibi farklı özellikler üzerinde durulmuş, Muhibbî Dîvânı’ndan ilgili beyitlere yer verilerek hem taşlarla ilgili genel bilgiler ve-rilmeye hem de pâdişâh şâirler içerisinde 4100’den fazla şiirle en çok şiire sahip olan Kanûnî Sultân Süleymân’ın divanında bu taşları nasıl kullandığı gösterilmeye çalışılmıştır
Anahtar Kelime:

Konular: Edebiyat Dil ve Dil Bilim

Precious Stones in Muhibbi’s Divan

Öz:
Since ancient times, in each period the precious stones that attracted the attention of human beings with their co-lours and brightness have been used in the course of time, sometimes for the healing of diseases, and sometimes they were used to decorate places and people. Classical Turkish literature, which is usually mentioned beauties and pulch-ritude has opened another its idea to those precious stones. These stones are used to explain a real meaning purpose such as cornelian, pearl, diamond, amber, azure, garnet, coral stones, ruby emerald into rosary, stamp, or ring, ear-rings, crown and kind of accessories but these stones especially used when explaining beloved's beauty edges and used to express a metaphorical description from those who is being in the situation of loving.In this study, according to the explanations presented in Muhibbi's Divan about the formation of these precious stones, their origins, types, benefits, harms and some beli-efs that are trusted from them has been mentioned. Based on the explanation from Muhibbi's Divan, it described the relationship between general information about these pre-cious stones and their relationship to the way they were used based on Sultan Suleiman the Magnificent's Di-van, who also owns the most poems written with more than 4100 poems.
Anahtar Kelime:

Konular: Edebiyat Dil ve Dil Bilim
Belge Türü: Makale Makale Türü: Derleme Erişim Türü: Erişime Açık
  • ACUN, Hakkı (2010), Türk Kültüründe Taşlar, Ankara: Atatürk Kültür Mer-kezi Yayınları.
  • AK, Coşkun (1977), Muhibbi Divanı, (yayımlanmamış doktora tezi), Erzurum: Atatürk Üniversitesi İslamî İlimler Fakültesi.
  • AK, Coşkun (2010) “Süleyman I Edebî Yönü”, İslâm Ansiklopedisi, C.38, 74-75, İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
  • AKSOY, Gürsel (2016), Aristoteles’e Atfedilen Kitâb’ul-Ahcâr Giriş-Çeviri-Değer-lendirme, (yayımlanmamış yüksek lisans tezi), İstanbul: Fatih Sultan Mehmet Vakıf Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
  • ARGUNŞAH, Mustafa (1990), “15. Yüzyılda Yazılmış Tuhfe-i Murâdî İsimli
  • Cevhernâmede Geçen Değerli Taşlarla İlgili Terimler”, Türklük Araştırmaları Dergisi, S.6, 1-20.
  • ARGUNŞAH, Mustafa (1999), Muhammed b. Mahmûd-ı Şirvânî Tuhfe-i Murâdî İnceleme-Metin-Dizin, Ankara: TDK Yayınları.
  • ATAKUL, Ayşe; Ceren Küçükuysal; Kaan Sayıt; Selin Süer (2007), Süs Taşları, Ankara: ODTÜ Yayıncılık.
  • AYBET, Nahid (1989), Fuzûlî Dîvânı’nda Maddî Kültür, Ankara: Kültür Bakan-lığı Yayınları.
  • EL-BÎRÛNÎ, Ebu’r-Reyhân Muhammed b. Ahmed (2017), Kıymetli Taşlar ve Metaller Kitabı (El-Cemâhir fî Ma‘rifeti’l- Cevâhir), (Çev. Emine Sonnur Özcan) Ankara: AKDTYK Türk Tarih Kurumu Yayınları.
  • BOSTAN, İdris (1989), “Akîk”, İslâm Ansiklopedisi, C.2, 263, İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
  • CANIM, Rıdvan (2016), Divan Edebiyatının Kaynakları, İstanbul: Akıl Fikir Ya-yınları.
  • ÇAĞBAYIR, Yaşar (2017), Ötüken Osmanlı Türkçesi Sözlüğü, İstanbul: Ötüken Neşriyat.
  • ÇATIKKAŞ, M. Atâ (2009), Şiirimizin Beyitler ve Mısralar Sözlüğü, C. 2., İstan-bul: Sütun Yayınları.
  • ERDEM, Sargon (1989), “Akik”, İslâm Ansiklopedisi, C.2, s. 262-263, İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
  • İPEKTEN, Halûk (1998), Bâkî Hayatı, Edebî, Kişiliği ve Şiirlerinin Açıklamaları, 3. bs., Ankara: Akçağ Yayınları.
  • KEMİKLİ, Bilal (2007), “Divan Şiirinde Hastalık ve Tedavi”, Uludağ Üniversi-tesi İlâhiyat Fakültesi Dergisi, C. 16, S. 1, s. 19-36.
  • KIRBIYIK, Mehmet (2007), “Bazı XVI. Yüzyıl Divanlarında Kıymetli Taşlar”, Selçuk Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Edebiyat Dergisi, S.18, 61-75.
  • KURTOĞLU, Orhan (2006), “Divan Şiirinde Mahlas Değiştiren ve Birden Fazla Mahlas Kullanan Şairler”, Bilig Türk Dünyası Sosyal Bilimler Dergisi, S. 38, 71-91.
  • KUTLAR, Fatma Sabiha (2002), “Ahmed-i Bîcân’ın Manzum Cevâhir-nâme’si”, Arayışlar, İnsan Bilimleri Araştırmaları 7/8, s. 59-68.
  • KUTLAR, Fatma Sabiha (2003), İki Türkçe Cevâhir-nâmeye ve Cevherlerin Etkilerine Dair, Millî Folklor Uluslararası Kültür Araştırmaları Dergisi, S. 58, 121-128.
  • KUTLAR, Fatma Sabiha (2005), Klâsik Dönem Metinlerinde Değerli Taşlar ve Risâle-i Cevâhir-nâme, Ankara: Öncü Kitap.
  • MURAD, Sibel ve Büşra Ateş (2018), “Muhammed B. Garsü’d-dîn El-Ha-lebî’nin Cevher-nâme’si”, Asobid Amasya Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, C. 2, S. 3, 97-116.
  • ONAY, Ahmet Talat (2009), Açıklamalı Divan Şiiri Sözlüğü Eski Türk Edebiya-tında Mazmunlar ve İzahı, İstanbul: H Yayınları.
  • ÖZGERİŞ, Mutlu Melis (2016), “Değerli Taşlar Yönünden Ahmet Paşa Di-vanı”, Türkiyat Mecmuası, C. 26/2, 307-327.
  • PALA, İskender (2003), “La‘l”, İslâm Ansiklopedisi, C.27, 69, İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
  • PALA, İskender (2015), Ansiklopedik Divân Şiiri Sözlüğü, 25. bs., İstanbul: Kapı Yayınları.
  • ŞENTÜRK, Atillâ (2016), “Akik”, Osmanlı Şiiri Kılavuzu 1, s. 223, İstanbul: Os-manlı Edebiyatı Araştırmaları Merkezi.
  • TANYU, Hikmet (1968), Türklerde Taşla İlgili İnançlar, Ankara: Ankara Üni-versitesi İlâhiyat Fakültesi Yayınları.
  • VOILLOT, Patrick (2013), Elmaslar ve Değerli Taşlar (Çev. Marşa Franco), İs-tanbul: Yapı Kredi Yayınları.
  • YAVUZ, Kemal ve Orhan Yavuz (2016), Muhibbî Dîvânı Bütün Şiirleri, İstan-bul: Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı Yayınları.
  • YENİTERZİ, Emine (1998), “Divan Şiirinde Sağlık ve Hastalıklarla İlgili Bazı Hususlar”, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, C.4, 87-103.
  • YILMAZ, Meryem (2008), XVII. Yüzyıl Klasik Türk Şiiri’nde Değerli Taşlar, (ya-yımlanmamış yüksek lisans tezi), Niğde: Niğde Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
APA Yesilbag S (2019). Muhibbî Dîvânı’nda Değerli Taşlar. , 689 - 712.
Chicago Yesilbag Semih Muhibbî Dîvânı’nda Değerli Taşlar. (2019): 689 - 712.
MLA Yesilbag Semih Muhibbî Dîvânı’nda Değerli Taşlar. , 2019, ss.689 - 712.
AMA Yesilbag S Muhibbî Dîvânı’nda Değerli Taşlar. . 2019; 689 - 712.
Vancouver Yesilbag S Muhibbî Dîvânı’nda Değerli Taşlar. . 2019; 689 - 712.
IEEE Yesilbag S "Muhibbî Dîvânı’nda Değerli Taşlar." , ss.689 - 712, 2019.
ISNAD Yesilbag, Semih. "Muhibbî Dîvânı’nda Değerli Taşlar". (2019), 689-712.
APA Yesilbag S (2019). Muhibbî Dîvânı’nda Değerli Taşlar. Divan Edebiyatı Araştırmaları Dergisi, 1(22), 689 - 712.
Chicago Yesilbag Semih Muhibbî Dîvânı’nda Değerli Taşlar. Divan Edebiyatı Araştırmaları Dergisi 1, no.22 (2019): 689 - 712.
MLA Yesilbag Semih Muhibbî Dîvânı’nda Değerli Taşlar. Divan Edebiyatı Araştırmaları Dergisi, vol.1, no.22, 2019, ss.689 - 712.
AMA Yesilbag S Muhibbî Dîvânı’nda Değerli Taşlar. Divan Edebiyatı Araştırmaları Dergisi. 2019; 1(22): 689 - 712.
Vancouver Yesilbag S Muhibbî Dîvânı’nda Değerli Taşlar. Divan Edebiyatı Araştırmaları Dergisi. 2019; 1(22): 689 - 712.
IEEE Yesilbag S "Muhibbî Dîvânı’nda Değerli Taşlar." Divan Edebiyatı Araştırmaları Dergisi, 1, ss.689 - 712, 2019.
ISNAD Yesilbag, Semih. "Muhibbî Dîvânı’nda Değerli Taşlar". Divan Edebiyatı Araştırmaları Dergisi 1/22 (2019), 689-712.