HES’ler (HidroElektrik Santralleri) ve Deniz Ekosistemlerine Olası Etkileri

ÇEVİK, Cem; AK ÖREK, Yeşim; KOCAK, Mustafa; ÖREK, Hasan; UYSAL, Zahit; YÜCEL, Nebil; TUĞRUL, Süleyman

HES’ler (HidroElektrik Santralleri) ve Deniz Ekosistemlerine Olası Etkileri

Yürütücü

Zahit UYSAL (Orta Doğu Teknik Üniversitesi, Deniz Bilimleri Enstitüsü, Mersin, Türkiye)

Araştırmacı(lar)

Hasan ÖREK, (Adres Yazılmamış)

Nebil YÜCEL, (Orta Doğu Teknik Üniversitesi, Deniz Bilimleri Enstitüsü, Mersin, Türkiye)

Yeşim AK ÖREK, (Adres Yazılmamış)

Cem ÇEVİK, (adres yazılmamıs)

Mustafa KOÇAK, (Adres Yazılmamış)

Süleyman TUĞRUL (Boş)

12 0

Proje Grubu: ÇAYDAG Sayfa Sayısı: 291 Proje No: 116Y125 Proje Bitiş Tarihi: 01.06.2019 Metin Dili: Türkçe İndeks Tarihi: 17-03-2020

HES’ler (HidroElektrik Santralleri) ve Deniz Ekosistemlerine Olası Etkileri

Öz:

Göksu nehri tatlı su girdileri özellikle kıs (Subat) ve ilkbahar (Nisan) aylarında deniz yüzeyi ve yüzeye yakın alt tabakaların sıcaklık, tuzluluk ve yogunluk dagılımlarında belirgin degisikliklere sebep olmus ve bölgede hakim Küçük Asya Akıntısı etkisi ile batı yönlü yayılım göstermistir. Yaz ve sonbahar dönemlerinde nehir debisinin düsük olması nedeni ile etki alanı sınırlı kalmıstır. Tatlı su etki alanında açıklara oranla besin tuzu yükleri daha yüksek çıkmıstır. Deniz çalısma alanı yüzey sularında besin tuzları ve TP degisim aralıgı NO3+NO2: 0.05 - 1.74 μM; NH4: 0.06 - 0.83 μM; PO4: 0.02 - 0.11 μM; Si: 0.35 - 2.93 μM; TP: 0.07 - 0.24 μM olmustur. Göksu nehrinde besin tuzları ve TP degisim aralıgı NO3+NO2: 1.95 ? 119.95 μM; NH4: 0.11 ? 8.41 μM; PO4: 0.02 ? 1.31 μM; Si: 1.17 ? 148.58 μM; TP: 0.12 ? 4.00 μM olmustur. Baraj yukarısından (Ermenek Baraj gölü) denize karıstıgı son noktaya (Sökün köprüsü) kadar olan nehir yatagında ölçülen tüm besin tuzu derisimleri giderek artan bir egilim göstermislerdir. 1980 öncesi döneme göre nehir sularının besin elementleri yükleri yanı sıra Si/NOx, N/P oranları degismis ve özellikle son yıllarda artıs egilimi gösteren NOx girdileri ile denizde reaktif silikat kullanımını tesvik etmesi bölge sularında baskın grubu olusturan diyatom florasının gelisimini baskılayacak olup diger fitoplankton gruplarının zaman içinde öne çıkmasına neden olabilecektir. Deniz yüzey sularında ölçülen partikül madde miktarları Ermenek Baraj gölü degerleriyle aynı seviyelerdeyken, Sökün, Karakaya ve Kargıcak nehir istasyonlarından sırasıyla 40, 20 ve 10 kat daha az partikül madde içermistir. Deniz alanında partikül fazdaki iz metal derisimleri en yüksek ilkbahar döneminde ve sırası ile azalarak kıs, güz ve yaz dönemlerinde saptanmıstır. Deniz örneklerinin aksine, nehir örneklerinde partikül madde miktarı ile partikül fazda ölçülen iz metal derisimleri arasında kuvvetli bir iliski gözlenmistir. Nehir boyunca ölçülen iz metal derisimleri kıstan güze monoton bir azalma sergilemistir. Nehir sularında tespit edilen partikül madde ve buna eslik eden iz metal derisimleri deniz örneklerine kıyasla bir kat yüksek gözlenmistir. Çalısma alanında Göksu nehir girdileri ile beslenen sıg kıta sahanlık sularında genelde fitoplankton nicel ve nitel açılardan açık sulara oranla daha zengin ve yogun bulunmustur. Nehir girdilerinden direkt etkilenen ve kıyı açık etkilesiminin görece zayıf oldugu Tasucu körfezi yüzey suları fitoplankton yogunlugunun en yüksek görüldügü alanlardan birini olusturmustur. Çalısma alanında yıl boyunca genelde diyatomlar, dinoflagellatlar ve diger gruplara oranla baskın grubu olusturmustur. Geçmise yönelik (2002-2018) uydu veri analizleri Göksu nehri girdilerinden etkilenen deniz alanı klorofil a içeriklerinde süreç içinde hafif bir azalma egimi göstermistir. Deniz suyuna nehir suyu ekleme deneylerinde Sökün suyu Ermenek Baraj Göleti suyuna oranla kıyısal ve açık suların fitoplankton gelisimine 6.2 ve 7.9 kat daha fazla katkı vermistir. Nisan 2018 döneminde metrekübe düsen zooplankton sayısı diger dönemlerden yaklasık 9 kat daha fazla çıkmıs olup bu dönemde cladocera grubu baskın bulunmustur. Bölgede toplamda 103 takson balık yumurta, prelarva ve/veya postlarvası tanımlanmıstır. Derin deniz balık türlerine ait bölgede 24 türe ait ihtiyoplankton belirlenmistir. Akustik yöntemlerle zooplankton ve balık üzerine sahada toplanan veriler nehir girdileri ile bu grupların bulunurlugu arasında pozitif bir iliski oldugunu göstermistir. Mevsim ortalamaları baz alındıgında en yüksek bentik canlı biyokütlesi Göksu nehrinin dogu ve batı yönündeki verimli sıg kıyı sularında saptanmıstır.

Anahtar Kelime: dogu Akdeniz Göksu nehri besin tuzları birincil üretim ekosistem HidroElektrik Santral (HES)

Konular: Yeşil, Sürdürülebilir Bilim ve Teknoloji Çevre Mühendisliği

Erişim Türü: Erişime Açık

Ak, Y. 2004. “Mersin İli Erdemli açıklarında yaşayan bazı Teleost balıkların pelajik yumurta ve larvalarının dağılımı ve bolluğu”. (Doktora tezi), Ege Üniv. Fen Bil. Ens. 1-387.
Abundance and Distribution of Picoplankton in the Northeastern Mediterranean Sea (Bildiri - Uluslararası Bildiri - Sözlü Sunum)
Ak Orek, Y., Tuğrul, S., Orek, H. 2016. “Mersin körfezi'nde ihtiyoplankton dağılım ve bolluğu” (Poster Sunum), Türkiye Deniz Bilimleri Konferansı, 31 Mayıs-3 Haziran 2016, Ankara.
Albayrak, S., Balkis, H., Cinar, M. E. 2007. “Shallow-water soft bottom macrozoobenthic communities from Edremit Bay (NE Aegean Sea)”. Belgian Journal of Zoology, 137 (2), 127.
Barlow, R. G., R. F. C. Mantoura, M. A. Gough, T. W. Fheman, 1993. “Pigment signatures of the phytoplankton composition in the north-eastern Atlantic during the 1990 spring bloom”, Deep-Sea Research II 40, 459–477.
Blaxter, J.H.S. 1992. “The effect of temperature on larval fishes”. Netherlands Journal of Zoology . 42 (2-3), 336-357.
Børsheim K.N., Bratbak, G., 1987. “Cell volume to cell carbon conversion factors for a bacterivorous Monas sp., enriched from seawater”. Marine Ecology Progress Series, 36: 171-175.
Carlson, C.A., Bates, N.R., Ducklow, H.W., Hansell, D.A.,1999. “Estimation of bacterial respiration and growth efficiency in the Ross Sea, Antarctica”. Aquatic Microbial Ecology. 19: 229-244.
Cachia, C., Mifsud, C., Sammut, P. M. 2004. “The marine mollusca of the Maltese Islands: The classes: Caudofoveata, Solenogastres, Bivalvia, Scaphopoda [and] Cephalopoda”. Backhuys Publishers.
CLEMAM. 05.2014. http://www.somali.asso.fr/clemam/index. clemam.html.
Cunningham, J. T., 1889. “Studies of the reproduction and development of Teleosteans fishes occuring in the neighbourhood of Plymouth”. J. Mar. Biol. Ass. U.K., 1:10-54.
Çinar, M. E., Katagan, T., Öztürk, B., Egemen, Ö., Ergen, Z., Kocatas, A., Dagli, E. 2006. “Temporal changes of soft‐bottom zoobenthic communities in and around Alsancak Harbor (Izmir Bay, Aegean Sea), with special attention to the autecology of exotic species”. Marine Ecology, 27(3), 229-246.
Dauvin, J. C., Thiébaut, E., Gesteira, J. L. G., Ghertsos, K., Gentil, F., Ropert, M., Sylvand, B. 2004. “Spatial structure of a subtidal macrobenthic community in the Bay of Veys (western Bay of Seine, English Channel)”. Journal of Experimental Marine Biology and Ecology, 307 (2), 217-235.
Demir, M., Arım, N. 1957. “Marmara ve Karadeniz’ deki Uskumru balığı (Scomber scomber L.) grubunun üremesi ile alãkalı hususlar üzerinde araştırmalar”. Hidrobiyoloji Mecmuası, İstanbul, SeriA, cilt IV, sayı 1-2.
Demir, N. 1958. “Karadeniz populasyonuna ait Trachurus mediterraneus LTKN. (Sarıkuyruk İstavrit Balığı) yumurta ve larvalarının morfolojik hususiyetleri hakkında”. İ. Ü. Fen Fak. Hidrobiyoloji Mecmuası, İstanbul, Seri A, 4,(3-4):85-92.
Demir, N. 1958. “Marmara Derin Deniz balıklarının yumurta ve larvaları hakkında”. İ. Ü. Fen Fak. Hidrobiyoloji Mecmuası, İstanbul, Seri A, 4,(3-4):152-161.
Demir, N. 1959. “Notes on variations of eggs of Anchovy (Engraulis encrasicholus Cuv) from Black, Marmara, Aegean and Mediterranean Seas”. İ. Ü. Fen Fak. Hidrobiyoloji Mecmuası, İstanbul, 4,(4):180-187.
Demir, N. 1969. “The pelagic eggs and larvae of Teleostean fishes in Turkish waters, I. Clupeidae”. İstanbul Üniv. Fen Fak. Mec., Seri B, 34, (1-2): 43-74.
Demir, N. 1974. “The pelagic eggs and larvae of Teleostean fishes in Turkish waters, II. Engraulidae”. İstanbul Üniv. Fen Fak. Mec., Seri B, 39(1-2): 49-66.
Ediger, D., Yılmaz, A., 1996. “Characteristics of deep chlorophyll maximum in the northeastern Mediterranean with respect to environmental conditions”. Journal of Marine Systems. 9, 291–303.
Ehrenbaum, E. 1905. “Eier und larven von fischen”. Nordisches Plankton 1-2. Ehrenberg, J., 1980. “Echo counting and echo integration with a sector scanning sonar”. Journal of Sound and Vibration, 73 (3), 321-332.
Faria A., Morais P. ve Chicharo M. A. 2006. “Ichthyoplankton dynamics in the Guadiana estuary and adjacent coastal area, South-East Portugal”. Estuarine, Coastal and Shelf Science, 70, 85-97.
Foote, K. G., 1996. “Quantitative fisheries research surveys, with special reference to computers”. In: B.A. Megrey & E. Moksness. Computers in fisheries research. Chapman & Hall. 254 pp. 80-112.
Ho, T.Y., Quigg, A., Finkel, Z.V., Milligan, A.J., Wyman, K., Falkowski, P.G., Morel, F.M.M., 2003. “The Elemental Composition of some Marine Phytoplankton”. Journal of Physiology, 39, 1145-1159.
Humborg, C., Ittekkot V., Cociasu A., Bodungen B. V. 1997. “Effect of Danube River dam on Black Sea biogeochemistry and ecosystem structure”, Nature, 386, 385-388.
Jeffrey, S.W., R.F.C. Mantoura ve S.W. Wright, 1997. Editors, Phytoplankton Pigments in Oceanography. Monographs in Oceanographic Methodology, UNESCO Publishing, Paris.
Gage, J. 2003. Food inputs, utilisation, carbon fl ow and energetics. In: Ecosystems of the World (Ecosystems of the Deep Ocean) (Ed. P.A. Tyler), Elsevier, Amsterdam, pp. 313-426.
Hammer, Ø., Harper, D. A. T., Ryan, P. D. 2018. “Past: Paleontological Statistics Software Package for Education and Data Analysis”. Paleontologica Electronica, vol. 4, no. 1/4.
Holt, E. W. L. 1899. “Recherches sur le reproduction des Poissons osseux principalement dans le Golfe de Marseille”. Anuls. Mus.Hist. nat. Marseille, 5, Mem.2., 1-128.
Hyland, J., Balthis, L., Karakassis, I., Magni, P., Petrov, A., Shine, J., Warwick, R. 2005. “Organic carbon content of sediments as an indicator of stress in the marine benthos”. Marine Ecology Progress Series, 295, 91-103.
Hyland, J., Balthis, L., Karakassis, I., Magni, P., Petrov, A., Shine, J., Warwick, R. 2005. “Organic carbon content of sediments as an indicator of stress in the marine benthos”. Marine Ecology Progress Series, 295, 91-103.
Jeffrey, S. W., Mantoura, R. F. C., Wright, S. W. 1997. “Phytoplankton pigments in oceanography: Guidelines to modern methods”. UNESCO Publishing Paris, 37–84, ISBN: 9231032755.
Knap, A., A. Michaels, A. Close, H. Ducklow and A. Dickson (eds.) 1996. “Protocols for the Joint Global Ocean Flux Study (JGOFS) Core Measurements” JGOFS Report Nr. 19, vi+170 pp Reprint of the IOC Manuals and Guides No. 29, UNESCO 1994.
Koçak, M., Kubilay, N., Tuğrul, S., Mihalopoulos, N., 2010. “Atmospheric nutrient inputs to the northern levantine basin from a long-term observation: sources and comparison with riverine inputs”. Biogeosciences, 7(12), 4037–4050.
Kocak, M., Kubilay, N., Tuğrul, S., Mihalopoulos, N. 2010. “Atmospheric nutrient inputs to the northern levantine basin from a long-term observation: sources and comparison with riverine inputs.” Biogeosciences, 7, 4037–4050.
Koçak M., Nimmo, M., Kubilay, N., Herut, B. 2004. Spatio-temporal aerosol trace metal concentrations and sources in the Levantine Basin of the Eastern Mediterranean. Atmospheric Environment, 38, 2133-2144.
Koçak, M. 2015. “Solubility of Atmospheric Nutrients over the Eastern Mediterranean: Comparison between pure-water and sea-water, implications regarding marine production”. Turkish Journal of Fisheries and Aquatıc Sciences, Volume: 15, 1-2, 1-13.
Koçak, M., Theodosi, C., Zarmpas, P., Seguret, M.J.M., Herut, B., Kallos, G., Mihalopoulos, N., Kubilay, N., Nimmo, M., 2012. “Influence of mineral dust transport on the chemical composition and physical properties of the Eastern Mediterranean aerosol”. Atmospheric Environment 57, 266-277.
Kress, N., Herut, B., 2001. “Spatial and seasonal evolution of dissolved oxygen and nutrients in the Southern Levantine Basin (Eastern Mediterranean Sea): chemical characterisation of the water masses and inferences on the N:P ratios”. Deep- Sea Res. I48, 2347–2372.
Krom, M.D., Kress, N., Brenner, S., Gordon, L. I., 1991. “Phosphorus limitation of primary productivity in the eastern Mediterranean”. Limnol. Oceanogr., 36(3): 424-432.
Krom, M.D., Woodward, E.M.S., Herut, B., Kress, N., Carbo, P., Mantoura, R.F.C. ve diğer 7 yazar, 2005. “Nutrient cycling in the south east Levantine basin of the Eastern Mediterranean: results from a phosphate starved system”. Deep-Sea Research II.
Leis, J. M., Carson-Ewart, B. M. 2000. “The larvae of indo-pacific coastal fishes”. Fauna Malesiana Handbooks II. Netherlands. 486 - 833 p.
Leis, J. M., Rennis, D. S. 1983. “The larvae of indo-pacific coral reef fishes”. New South Wales Univ. Press, Sydney, Australia. 1 - 263.
Leis, J. Trinski, M. 1989. “The larvae of Indo-Pacific Shore fishes”. New South Wales University Press, Kersington, Australia. 359 p.
Leis, J.M., Carson-Ewart, B. M. 2000. “The larvae of indo-pacific coastal fishes”. Fauna Malesiana Handbooks I. Netherlands. 1 - 485 p.
Li, W.K.W., Zohary, T., Yacobi, Y.Z., Wood, A.M., 1993. “Ultraphytoplankton in the eastern Mediterranean Sea: towards deriving phytoplankton biomass from flow cytometric measurements of abundance, fluorescence and light scatter”. Marine Ecology Progress Series, 102: 79-87.
Loneragan, N.R., Potter, I.C., Lenanton, R.G.J., Caputi, N. 1987. “Influence of environmental variables on the fish fauna of the deeper waters of a large Australian estuary”. Marine Biology. 94, 631-641.
Loneragan, N.R., Bunn, S.E. 1999. “River flows and estuarine ecosystems: implications for coastal fisheries from a review and a case study of the Logan River, Southeast Queensland”. Australian Journal of Ecology. 24, 431-440.
Mantoura, R.F.C. ve C.A. Llewellyn, 1983. “The rapid determination of algal chlorophyll and carotenoid pigments and their breakdown products in natural waters by reverse-phase high performance liquid chromatography”, Analytica Chimica Acta. 151, 297–314.
Morel, F.M.M., Price, N.M. 2003. “The biogeochemical cycles of trace metals in the oceans”. Science 300, 944–947.
Mutlu, E., Çinar, M. E., Ergev, M. B. 2010. “Distribution of soft-bottom polychaetes of the Levantine coast of Turkey, eastern Mediterranean Sea”. Journal of Marine Systems, 79 (1-2), 23-35.
Mutlu, E., Ergev, M. B. 2013. “Depth-related gradient of soft-bottom crustacean distribution along the Cilician shelf”. Turkish Journal of Zoology, 37 (3), 262-276.
Mutlu, E., Ergev, M. B. 2012. “Distribution of soft-bottom mollusks (Mollusca) in Mersin Bay (eastern Mediterranean Sea)”. Turkish Journal of Zoology, 36 (4), 430-446.
Mutlu, E., Ergev, M. B. 2012. “Distribution of soft-bottom mollusks (Mollusca) in Mersin Bay (eastern Mediterranean Sea)”. Turkish Journal of Zoology, 36 (4), 430-446.
Mutlu, E., Ergev, M. B. 2013. “Depth-related gradient of soft-bottom crustacean distribution along the Cilician shelf”. Turkish Journal of Zoology, 37 (3), 262-276.
Nordsieck, F. 1969. “Die europäischen Meeresmuscheln Bivalvia: Vom Eismeer bis Kapverden, Mittelmeer und Schwarzes Meer”. Stutgart, Gustav Ficher Verlag. 253 pp.
Okiyama, M. 1988. “An Atlas of the early stage fishes in Japan”. Tokai Univ. Press, Tokyo, 1- 1154 p.
Oksanen, J., Kindt, R., Legendre, P. O'Hara, B. 2017. “Vegan: community ecology package. R package version 1.8‐5”. Available at: http://cran.r‐project.org/
Oliver, P. G. Killeen, I. J. 2002. “The Thyasiridae (Mollusca: Bivalvia) of the British Continental Shelf and North Sea Oil fields”. Studies in Marine Biodiversity and Systematics from the National Museum of Wales, BIOMOR Reports, 3, 73 pp.
Padoa, E. 1956. “In uova, larve e stadi giovanili di Teleostei, Fauna Flora Golfo di Napoli. Monogr. 38, (3/2), 687-774.
Parenzan, P. 1974. “Carta d'identità della conchiglie del Mediterraneo (Vol. 2)”. Bios Taras, Taranto.
Poppe, G. T., Goto, Y. 1993. “European Seashells, vol. II–Scaphopoda, Bivalvia, Cephalopoda”. Conch Books, Hackenheim.
Psarra, S., Zohary, T., Krom, M. D., Mantoura, R. F. C., Polychronaki, T., Stambler, N., Tanaka, T., 2005. “Phytoplankton response to a Lagrangian phosphate addition in the Levantine Sea (Eastern Mediterranean)”. Deep Sea Research Part II: Topical Studies in Oceanography, 52(22-23), 2944–2960.
Raffaele, F. 1888. “Le ouva gallegianti e le larve dei Teleostei nel Golfo di Napoli”. Mitth. Zool. Sta. Neapel., 8., 1 - 84.
Russell, F. S. 1976. “The eggs and planktonic stages of British Marine Fishes”. Academic Press, London, 524 pp.
Sabates A., Olivar M. P. 1996. “Variation of larval fish distribution associated with variability in the location of a shelf-slope front”. Mar. Ecol. Prog. Ser., 135,11-20.
Sabelli, B., Giannuzi-Savelli, R. Bedulli, D. 1992. “Catalogo Annotato dei Molluschi Marini del Mediterraneo”, Libreria Naturalistica Bolognese, 2: 349- 498.
Sabelli, B., Giannuzi-Savelli, R., Bedulli, D. 1990. “Catalogo Annotato dei Molluschi Marini del Mediterraneo”, Libreria Naturalistica Bolognese, 1: 1- 348.
Sanzo, A. 1936. “Mugilidae, In uova, larve e stadi giovanili di Teleostei, Fauna E Flora Del Golfo Di Napoli”. 38. Monografia (2), 435-455.
Somarakis, S., Palomera, I., Garcı´a, A., Quintanilla, L., Koutsikopoulos, C., Uriarte, A., Motos, L. 2004. “Daily egg production of anchovy in European waters”. ICES Journal of Marine Science 61, 944–958.
Sparta, A. 1933. “Labridae, In uova, larve e stadi giovanili di Teleostei, Fauna E Flora Del Golfo Di Napoli”, 38. Monografia (3), 589-591.
Sparta, A. 1956. “Scorpaenidae, In uova, larve e stadi giovanili di Teleostei, Fauna E Flora Del Golfo Di Napoli”, 38. Monografia (3), 599-626.
Taning, A. V. 1918. “Mediterranean Scopelidae (Saurus, Aolopus, Cholorophthalmus, and Myctophum)”. Rep. Danish. Oceanogr. Exped. Mediterr., 2. Biology, (A,7):1-154.
Tebbe,N., 1966. “British bivalve seashells”. A handbook for identification. Trustees of the British Museum (Natural History), 212 p.
Tselepides, A., Papadopoulou, K. N., Podaras, D., Plaiti, W., Koutsoubas, D. 2000. “Macrobenthic community structure over the continental margin of Crete (South Aegean Sea, NE Mediterranean)”. Progress in Oceanography, 46 (2-4), 401-428.
Uysal, Z., 2000. Pigments, size and distribution of Synechococcus spp. in the Black Sea. Journal of Marine Systems. 24/3-4. 313-326.
Uysal, Z., 2001. Chroococcoid Cyanobacteria Synechococcus spp. in the Black Sea: pigments, size, distribution, growth and diurnal variability. Journal of Plankton Research. 23:2, 175-189.
Uysal, Z., Latif, M.A., Özsoy, E., Tuğrul, S., Kubilay, N., Beşiktepe, Ş.T., Yemenicioğlu, S., Mutlu, E., Ediger, D., Beşiktepe, Ş., Ediger,V., Ak Örek, Y., Örek, H., Demirel, M., Tunç, Ş.Ç., Terbıyık, T. 2008. Kilikya Baseni Kıyısal Ekosisteminde Dolaşım, Taşınım ve Ötrofikasyon Araştırmaları. TÜBİTAK-MAG-104Y277 no’lu Proje. Haziran 2008, Erdemli, Mersin. 520 sayfa.
Uysal, Z., & Koksalan, İ. 2010. “Synechococcus dynamics in the Levantine basin shelf waters (northeastern Mediterranean)”. Mediterranean Marine Science. 11:(2), 277-294.
Uysal, Z., Köksalan, İ. 2006. “The annual cycle of Synechococcus (cyanobacteria) in the northern Levantine Basin shelf waters (Eastern Mediterranean)”. Marine Ecology, 27: 187- 197
Uysal, Z., Yıldız Y. Ç., Tuğrul S., 2004. Levantin baseni pikoplankton (heterotrofik bakteri ve cyanobakteri) içerik ve dinamikleri. Tübitak, Ankara. pp: 67.
Uysal, Z., Tuğrul, S., Gücü, A. C., Salihoğlu, B., Koçak, M., Yılmaz, A.Z., Yücel, N., Yılmaz, E., Yemenicioğlu, S., Bingel, F., Özsoy, E., Salihoğlu, B.F., 2014. Doğu Akdeniz’de Mevcut Farklı Ekosistemlerin – Upwelling Bölgeleri, Açık Deniz ve Kıta Sahanlığı Suları - Dinamikleri, Bakteriyel ve Birincil Üretim Potansiyelleri, Üst Trofik Seviyelere Yansımaları. TÜBİTAK 1001 Proje no: 111Y023, Ekim 2014, Erdemli, Mersin, 278 sayfa.
Vodyanitsky, V. A., Kazanova, I. 1954. “Opredelitel Pelagices Kihikrinok: Licinokryb Cernogomorja., TrudyVniro, 28, 160-324.
Waterbury, J. B., Valois, F.W., Franks, D. G., 1986. Biological and ecological characterization of the marine unicellular cyanobacterium Synechococcus. In: T. Platt and W. K. W. Li (Eds), Photosynthetic picoplankton. Can. Bull. Fish. Aquat. Sci. 214: 71-120.
Wickham, H., Chang, W., Henry, L. 2018. “R Package ‘ggplot2’. Create Elegant Data Visualisations Using the Grammar of Graphics”, Version 3.0.0.
Yılmaz, A., Tuğrul, S., 1998. “The effect of cold- and warm-core eddies on the distribution and stoichiometry of dissolved nutrients in the Northeastern Mediterranean”. Journal of Marine Systems. 16 (3–4), 253–268.

APA	UYSAL Z, ÖREK H, YÜCEL N, AK ÖREK Y, ÇEVİK C, KOCAK M, TUĞRUL S (2019). HES’ler (HidroElektrik Santralleri) ve Deniz Ekosistemlerine Olası Etkileri. , 1 - 291.
Chicago	UYSAL Zahit,ÖREK Hasan,YÜCEL Nebil,AK ÖREK Yeşim,ÇEVİK Cem,KOCAK Mustafa,TUĞRUL Süleyman HES’ler (HidroElektrik Santralleri) ve Deniz Ekosistemlerine Olası Etkileri. (2019): 1 - 291.
MLA	UYSAL Zahit,ÖREK Hasan,YÜCEL Nebil,AK ÖREK Yeşim,ÇEVİK Cem,KOCAK Mustafa,TUĞRUL Süleyman HES’ler (HidroElektrik Santralleri) ve Deniz Ekosistemlerine Olası Etkileri. , 2019, ss.1 - 291.
AMA	UYSAL Z,ÖREK H,YÜCEL N,AK ÖREK Y,ÇEVİK C,KOCAK M,TUĞRUL S HES’ler (HidroElektrik Santralleri) ve Deniz Ekosistemlerine Olası Etkileri. . 2019; 1 - 291.
Vancouver	UYSAL Z,ÖREK H,YÜCEL N,AK ÖREK Y,ÇEVİK C,KOCAK M,TUĞRUL S HES’ler (HidroElektrik Santralleri) ve Deniz Ekosistemlerine Olası Etkileri. . 2019; 1 - 291.
IEEE	UYSAL Z,ÖREK H,YÜCEL N,AK ÖREK Y,ÇEVİK C,KOCAK M,TUĞRUL S "HES’ler (HidroElektrik Santralleri) ve Deniz Ekosistemlerine Olası Etkileri." , ss.1 - 291, 2019.
ISNAD	UYSAL, Zahit vd. "HES’ler (HidroElektrik Santralleri) ve Deniz Ekosistemlerine Olası Etkileri". (2019), 1-291.

APA	UYSAL Z, ÖREK H, YÜCEL N, AK ÖREK Y, ÇEVİK C, KOCAK M, TUĞRUL S (2019). HES’ler (HidroElektrik Santralleri) ve Deniz Ekosistemlerine Olası Etkileri. , 1 - 291.
Chicago	UYSAL Zahit,ÖREK Hasan,YÜCEL Nebil,AK ÖREK Yeşim,ÇEVİK Cem,KOCAK Mustafa,TUĞRUL Süleyman HES’ler (HidroElektrik Santralleri) ve Deniz Ekosistemlerine Olası Etkileri. (2019): 1 - 291.
MLA	UYSAL Zahit,ÖREK Hasan,YÜCEL Nebil,AK ÖREK Yeşim,ÇEVİK Cem,KOCAK Mustafa,TUĞRUL Süleyman HES’ler (HidroElektrik Santralleri) ve Deniz Ekosistemlerine Olası Etkileri. , 2019, ss.1 - 291.
AMA	UYSAL Z,ÖREK H,YÜCEL N,AK ÖREK Y,ÇEVİK C,KOCAK M,TUĞRUL S HES’ler (HidroElektrik Santralleri) ve Deniz Ekosistemlerine Olası Etkileri. . 2019; 1 - 291.
Vancouver	UYSAL Z,ÖREK H,YÜCEL N,AK ÖREK Y,ÇEVİK C,KOCAK M,TUĞRUL S HES’ler (HidroElektrik Santralleri) ve Deniz Ekosistemlerine Olası Etkileri. . 2019; 1 - 291.
IEEE	UYSAL Z,ÖREK H,YÜCEL N,AK ÖREK Y,ÇEVİK C,KOCAK M,TUĞRUL S "HES’ler (HidroElektrik Santralleri) ve Deniz Ekosistemlerine Olası Etkileri." , ss.1 - 291, 2019.
ISNAD	UYSAL, Zahit vd. "HES’ler (HidroElektrik Santralleri) ve Deniz Ekosistemlerine Olası Etkileri". (2019), 1-291.