Bu projede bitkilerin genetik transformasyonunda kullanılan teknikler arasında, en yaygın olarak uygulananları olan Agrobacterium ve direkt gen aktarım sistemlerinde kullanılabilir nitelikli bitki transformasyon vektörlerinin konstrüksiyonu ve oluşturulan vektörlerin işlerlilikleri araştırılmıştır. Proje kapsamında Agrobacterium sisteminde optimizasyon amaçlı çalışmalarda kullanılabilecek nitelikte ve GUS raportör geni ve fosfinotrisin (PPT) bazlı total herbisit direnci sağlayan bar veya kanamisin direnci sağlayan npt-II genlerinin taşıyan farklı ikili vektörler oluşturulmuştur. Buna ek olarak direkt gen aktarım sistemlerinde kullanılabilecek ve GUS raportör genini veya bar genini taşıyan transformasyon vektörlerinin de konstrüksiyonuna gidilmiştir. Elde edilen vektörler Agrobacterium, protoplast ve partikül bombardımanı sistemlerinde denenmişlerdir. Agrobacterium ve protoplast çalışmaları sırası ile tütün yaprak diskleri ve tütün BY2 süspansiye hücre kültürlerinden elde edilen protoplastlar üzerinde test edilmişlerdir. Partikül bombardıman çalışmalarında ise olgun buğday embriyoları ve olgunlaşmamış mercimek kotiledonları kullanılmıştır. Agrobacterium sisteminde kullanılabilir nitelikli ikili vektöler sırası ile pGUSINT ve pEmuPAT vektörlerinden çıkartılan CaMV35S-GUSINT-nos ve Emu-bar-nos kasetlerinin pPZP211 serisi ikili vektörlere aktarılması ile oluşturulmuştur. Direkt gen aktarım sistemlerinde kullanılacak vektörler ise yine aynı kasetlerin Progema pBlueScript vektörlerine klonlanmasıyla elde edilmiştir. Oluşturulan tüm vektörler, restriksiyon enzim sindirimi sonrası agaroz jellerde test edilmiş ve istenen kasetleri içerdikleri doğrulanmıştır. Oluşturulan vektörler pPZPGUSINT ve pPZPEmuPAT (Agrobacterium) ve pBSGUSINT ve pBSEmuPAT (direkt) olarak isimlendirilmişlerdir. pPZP serisi ikili vektörlerle yürütülen transformasyon deneyleri sonucunda elde edilen transgenik bitkilerin genomlarında GUS ve bar genlerini içerdikleri PCR deneyleri, aktarılan genlerin fonksyonel olarak ifade ettikleri ise sırası ile histokomyasal GUS ve in vivo herbisit uygulaması testleri ile doğrulanmıştır. Buna ek olarak GUS ve bar geninin Fl generasyon transgenik bitkilerde de ifade ettiği gösterilmiştir. pBS serisi transformasyon vektörlerinin işlerlilikleri tütün BY2 süspansiye kültürlerinden hazırlanan protoplastlar üzerinde histokimyasal GUS analizleri ile gösterilmiştir. Vektörler, partikül bombardımanı tekniği ile transforme edilen olgun buğday embriyoları ve olgunlaşmamış mercimek kotiledonlarmda da olumlu sonuç vermiştir. Özet olarak, proje kapsamında yürütülen çalışmalar sonucunda Agrobacterium ve direkt gen transferi sistemlerinde, özellikle optimizasyon amaçlı transformasyon çalışmalarında kullanılabilecek nitelikli dört adet bitki transformasyon vektörünün konstrüksiyonu başarılı olarak gerçekleştirilmiş ve vektörlerin çalışırlılıkları ilgili sistemler üzerinde yürütülen transformasyon deneyleri ile doğrulanmıştır. Sonuç olarak projemiz öngörülen amaç ve kapsam doğrultusunda başarı ile tamamlanmıştır.