İlim erbabı arasında Tekmiletu’z-Zencânî/Tasrîfu Molla ʿAlî gibi isimlerle meşhur olan bu eser, ʿAlî el-Eşnevî’nin (ö. 1152/1739) kaleme almış olduğu en önemli çalışmaları arasında yer almaktadır. Söz konusu eser, Arap grameri alanında önemli bir konuma sahip olup sarf ilminin temel konularını kısa ve öz bir şekilde ele almaktadır. Tekmiletu’zZencânî telif edildiği günden bu yana dilcilerin ilgisini çekmiş ders, ta'lîk ve şerh gibi çalışmalara konu edilmiştir. Ayet, hadis, Arap şiiri ve darb-ı mesel gibi şâhidlerle zengin bir muhtevaya sahip olan eser, isminden de anlaşılacağı üzere ʿİzzî’nin tekmilesidir. Bilindiği gibi ʿİzzuddîn Abdulvehhâb b. İbrâhîm ez-Zencânî (ö. 660/1262) tarafından telif edilen ʿİzzî, muhtasar eserler kategorisinde yer alması sebebiyle sarf ilminin birçok önemli kaide ve kurallarını kapsamamaktadır. Eşnevî’nin bu eserinde ʿİzzî’de yer almayan bir takım kaidelerin de dile getirildiği görülmektedir. Eşnevî, ʿİzzî üzerinde çalışma yapan diğer dilciler gibi Zencânî’nin kelimelerini yalnızca şerh açısından konu edinmemiştir. Aynı zamanda o yaptığı bu çalışmasında, ilgili metnin orijinalliğini önemli düzeyde bozarak bir takım değişiklikler meydana getirmiştir. Mudakkik ve zeki bir dilci olan Eşnevî’nin, bu eserinde uzun cümleler yerine daha çok özlü ifadeler kullandığı gözlemlenmektedir. Bu çalışmada ʿAlî el-Eşnevî’nin kısa hayatı ve eserleri hakkında bilgi verilmiş ve Tekmiletu’z-Zencânî adlı eseri; aidiyeti, yazılış nedeni, önemi ve metodu gibi başlıklar çerçevesinde anlatılmaya çalışılmıştır.
